تجربه زیسته دانش‌آموزان از کاربست فنون ذهن آگاهی در دوران همه‌گیری جهانی کووید-19

با شیوع ویروس کرونا از سال 2020، تقریباً تمام انسان‌ها در یک‌زمان مشخص اما در مکان‌های مختلف درگیر یک موضوع مشترک شده‌اند. یکی از پیامدهای این همه‌گیری جهانی، تعطیلی مدارس بوده است. از بعد از جنگ جهانی دوم هرگز وضعیتی پیش نیامده است که در بسیاری از کشورها، مدارس و موسسات تربیتی در یک‌زمان و به یک علت تعطیل شوند (ارویل ، 2020). در پاسخ به این بحران، سیاست‌گذاران تعلیم و تربیت برای به حداقل رساندن خلل در یادگیری، به یادگیری از راه دور روی آورده‌اند. در طول این دوران انزوای اجتماعی، تغییر ناگهانی به یادگیری از راه دور، مستلزم دانش و مهارت‌های جدیدی است (مارشال و کرافورد ، 2022) که نبود این دانش و مهارت‌ها، دانش‌آموزان را در معرض تهدیدهای متعددی مانند تجربه قلدری اینترنتی (کووی و میرز ، 2021) و افزایش بازی و صرف زمان زیاد در رسانه‌های اجتماعی (ماهاپاترا و شارما ، 2020) و بروز رفتارهای اعتیاد گونه به اینترنت و بازی‌ها (لین ، 2020؛ بامانی و همکاران، 2020) قرار می‌دهد. با توجه به نتایج تحقیقات پژوهشگران، می‌توان فضایی شلوغ، آشفته، مبهم، جذاب، عاری از سازمان‌دهی، آزاد از تعلق به زمان و مکان را تصور کرد که دانش‌آموزان ناگزیرند که در آن فضا به یادگیری بپردازند. ما در شرایطی به فضای مجازی پناه آوردیم که هنوز دانش‌آموزان و والدین، با مفاهیمی نظیر سواد رسانه‌ای، آداب‌ورسوم زندگی در فضای مجازی آشنا نشده بودند. در نقطه مقابل چنین فضایی، می‌توان فضایی دیگر تصور کرد: فضایی سرشار از تمرکز بر خود، تامل و خلوت با خود. در چنین شرایطی تحقق یادگیری اثربخش امکان‌پذیرتر می‌شود. برای این امر، یکی از فنونی که می‌توان از آن بهره گرفت، فن ذهن آگاهی است.ذهن آگاهی، به معنای توجه کردن و رخ دادن افکار و احساسات به طریقی خاص است: در لحظه حال، به‌دوراز هرگونه داوری و عامدانه همراه با انعطاف‌پذیری، گشودگی و کنجکاوی. وقتی فردی رویکرد ذهن آگاهی را اتخاذ می‌کند، به رویدادهای پیرامون خود نه به‌صورت خودکار و غیرارادی بلکه با تفکر و تامل پاسخ می‌دهد. به‌این‌ترتیب بهتر از پس مسائل، مشکلات و حتی بیماری‌هایی که با آن‌ها روبرو می‌شود برمی‌آید (بائر و همکاران، 2008).ضربه روانی ناشی از کووید-19 به شیوه‌های مختلفی بر زندگی دانش‌آموزان اثر گذاشته و ناتوانی در ابراز درست این احساسات بیش‌ازپیش در آنان گزارش شده است (مسعود و ساکسینا ، 2020؛ برنکینو و همکاران، 2020؛ کراسبی، هاول و توماس ، 2020). به باور پژوهشگران، ذهن آگاهی با افزایش آگاهی شناختی و فراشناختی (فلوک و همکاران، 2010) سبب می‌شود افراد توانایی بیشتری در مهار، مدیریت و نظارت بر افکار و رفتار خود به دست آورند و خود نظم‌بخشی بالاتر و اضطراب کمتری را تجربه کنند (راسر و پک ، 2009). ذهن آگاهی حتی به فرد کمک می‌کند تا با اطرافیان خود ارتباط‌های سازنده‌تری برقرار کند. با توجه به آنچه گفته شد، این پژوهش، در پی آن است تا دریابد، دانش‌آموزانی که طی بحران کووید-19 فنون ذهن آگاهی را به کار بسته‌اند، آن را چگونه تجربه کرده‌اند؟