تجزیه‌وتحلیل فیلم‌های آموزشی علوم تجربی شبکه مجازی شاد بر اساس آموزش سلامت و بهداشت

«سلامت» مسئله‌ای گسترده‌ای است که افزون بر علومى چون پزشکى و داروسازی، در حیطه بهداشت روانى و روانشناسى، جامعه‌شناسی، اقتصاد، فرهنگ و نیز علوم کشاورزی، دامداری و صنعتی کاربردی موثر دارد؛ به‌گونه‌ای که سیاست‌گذاران، به دنبال ایجاد نظام حکومتى سالم هستند (عبدالرحیمی، 1394). سلامتی، شرایط بهزیستی و مطلوبیت جسمی، روانی و اجتماعی است و حفظ و تداوم آن افراد از اساسی‌ترین اهداف هر کشور است که باید همه مراتب روحی، جسمی و اجتماعی آن موردتوجه قرار گیرد (شوشتری رضوانی، جلادتی، حجت انصاری و بهرامی، 1399). سلامتی از اصلی‌ترین جاذبه‌های فطری انسان‌ها است و در همه ادوار تاریخ بشر، دائماً در پى نیل به‌سلامتی بوده‌اند (عبدالرحیمی، 1394). کارشناسان سازمان بهداشت جهانی بر این باورند که انسانی که دارای وضعیت رفاه کامل جسمی، روحی و اجتماعی است، سالم تلقی می‌شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی، جهان در طول دو دهه آتی شاهد تحولات گسترده‌ای در زمینه اپیدمولوژی بیماری‌ها و نیازهای بهداشتی انسان‌ها خواهد بود؛ این در حالی است که در حوزه برنامه‌ریزی‌های توسعه اجتماعی و اقتصادی، پایین‌ترین اولویت به آن‌ها اختصاص داده ‌شود (سلمان، 1393)، از طرفی دیگر به دنبال پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی، امروزه مسئله سلامتی و راه‌های دستیابی به آن، از جذاب‌ترین مسائل روز است و توجه عموم مردم را بیش‌ازپیش به خود جلب کرده است (عبدالرحیمی، 1394). با شیوع ویروس مهلک کووید 19 ابتدا در شرق آسیا و سپس شیوع آن در سراسر سطح جهان، شرایط متفاوتی در ابعاد مختلف زندگی ازجمله آموزش‌وپرورش پدیدار گشت. با تداوم تعطیلی مدارس و تعیین نشدن زمان حضور دانش‌آموزان در مدارس، عدم پیش‌بینی دقیق آن، فرآیند آموزش با چالشی نو روبه‌رو شد، به‌گونه‌ای که در تاریخ ٢١ فروردین‌ماه 1399، برنامه‌ای آموزشی و تربیتی تحت عنوان شبکه‌ مجازی شاد با فضایی مشابه اپلیکیشن‌های خارجی مرسوم در کشور، از سوی وزارت آموزش‌وپرورش کشور تعبیه گردید (سلگی و همکاران، 1399) دانش‌آموزان بخش عمده‌ای از آموزش خود را از طریق تعامل با معلم و هم‌کلاسی‌های خود در این شبکه و نیز تماشای فیلم‌های آموزشی موجود در آن، پیگیری می‌نمودند، از طرفی تامین بهداشت و سلامت، نقشی بسیار موثر در تضمین پویایی و کارآمدی و توانمندی انسان‌ها در هر جامعه ایفا می‌کند (سلمان، 1393) که وظیفه آموزش آن در شرایط شیوع پاندمی کووید 19، بر عهده شبکه مجازی رسمی – عمومی شاد است، بنابراین ارائه‌ی تجزیه‌وتحلیل به‌جا و آموزنده از امکانات این ابزار روزآمد و رایج در کشور، ازجمله فیلم‌های آموزشی که در راستای بهره‌مندی بهتر از این شبکه طراحی شده است، همراه با ارائه‌ی محدودیت‌ها، چالش‌ها، تنگناها و مسائل اجرایی شبکه‌ی شاد، نقطه‌ای آغازین برای ارتقای کیفیت فرآیند آموزش در این بستر نو خواهد بود، به‌ویژه این‌که این بستر تا پایان یافتن حکمرانی کرونا، همچنان بخشِ عمده‌ی فرآیند آموزش ما را پوشش خواهد داد، بنابراین نقد و بررسی در این زمینه بسیار سودمند و ضروری است (دفتر انتشارات و فناوری آموزشی، 1400).دوره اول ابتدایی جایگاه بسیار مهم و قابل‌توجهی در فرآیند تعلیم و تربیت دانش‌آموزان و تکوین شخصیت آن‌ها دارد، بنابراین ضروری است که برنامه‌های درسی آن، پیوسته مورد ارزشیابی، بازبینی و تجدیدنظر قرار گیرد. لذا اگر دانش‌آموزان در کسب تجارب یادگیری سهیم گردند، در آن هنگام یادگیری عمیق و مفهومی، معنا می‌یابد (رحیم زاده، حاجی و پورقلی، 1395) همچنین از اهداف آموزش‌وپرورش ابتدایی، آموزش هنجارها و اصول زندگی مطلوب است بر اساس اینکه دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی، ازنظر فکری، قادر به درک قواعد هستند؛ در حقیقت مدرسه در این دوران به آموزش اصول و راهکارهای حفظ سلامت و بهداشت مانند تعامل اجتماعی صحیح می‌پردازد (سمیعی درونه،1394)؛ بنابراین مسائل اهمیت تحلیل محتوای برنامه درسی ابتدایی را دوچندان می‌کند. تحلیل محتوا روشی است که برنامه‌ریزان و مولفان به کمک آن نقاط ضعف و قوت کتاب‌های درسی را پی ببرند و هنگام انتخاب محتوای کتاب‌های درسی، دقت بیش‌تری به کار بگیرند تا علاوه بر تسهیل یادگیری، زمینه رشد و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان فراهم شود. (رحیم زاده و همکاران، 1395). بر این اساس هدف اصلی پژوهش حاضر، بررسی وضعیت آموزش سلامت و بهداشت در فیلم‌های آموزش علوم تجربی در شبکه مجازی شاد در دوران شیوع پاندمی کووید 19 است. برای دستیابی به اهداف پژوهش سوالات ذیل مطرح می‌شود:سوال کلی: میزان توجه به آموزش سلامت و بهداشت در فیلم‌های آموزش علوم تجربی دوره اول ابتدایی چگونه است؟سوالات اختصاصی:1-میزان توجه به هر یک از مولفه‌های آموزش سلامت و بهداشت، در فیلم‌های مذکور در هر پایه چگونه است؟2-میزان توجه به مولفه‌های آموزش سلامت و بهداشت در فیلم‌های آموزش علوم تجربی در کدام پایه بیشتر، کمتر ست؟3-آیا اصل توالی و تداوم در آموزش سلامت و بهداشت، در محتوای مذکور رعایت شده است؟