چالش‌های معلمان دوره اول ابتدایی در به‌کارگیری شیوه‌های خلاق تدریس در بستر فضای مجازی

آموزش‌های الکترونیکی یا مجازی که یکی از نسل‌های جدید آموزش از راه دور است، به شکلی غیر از روش‌های سنتی و رودررو انجام می‌شود و دسترسی به آموزش را در هر زمان و هر مکان با استفاده از ابزارهای فناورانه را برای فراگیران فراهم می‌آورد (عباسی،1391). آموزش از راه دور سال‌هاست که در دنیا متداول و رایج است و سیر تحول تاریخی این نوع آموزش که دارای چهار مرحله؛ آموزش مکاتبه‌ای، رادیو و تلویزیونی، چندرسانه‌ای و اینترنتی است (دولی، لیندر و بافورد ، 2005: 15)، نشان می‌دهد که امروزه آموزش‌های مبتنی بر اینترنت شکل توسعه‌یافته آموزش‌های از راه دور گذشته هستند. آموزشی مبتنی بر وب، از راه وسایل ارتباطی و شبکه‌های رایانه‌ای به‌ویژه اینترنت است. این نوع آموزش به انسان قدرت یادگیری خارج از محیط فیزیکی کلاس را می‌دهد. آموزش از راه دور سال‌هاست که در دنیا متداول و رایج است. آموزش‌های مبتنی بر اینترنت باعث شکل‌گیری شیوهای از تدریس به نام آموزش مجازی شده است (کینگ ، 2008). با توجه به ویژگی‌ها و قابلیت‌های آموزش‌های مجازی از قبیل دسترسی به مواد یادگیری چند حسی یا چندرسانه‌ای؛ تسهیل دسترسی به منابع و اطلاعات گوناگون یادگیری؛ دسترسی به محیط‌های تعاملی و مشارکتی رایانه‌ای؛ امکان یادگیری شخصی‌سازی‌شده و دسترسی در هر زمان و مکان (سراجی و عطاران، 1397) موجب شده این نوع آموزش‌ها در همه مقاطع تحصیلی به‌خصوص در آموزش کودکان دوره‌های قبل از دبستان و دبستان نیز موردتوجه قرار گیرد.باوجوداینکه سابقاً آموزش‌های مجازی برای کودکان از جهات مختلف موردنقد قرار گرفته بودند و عده‌ای (نظیر پستمن ، 1992) معتقد بودند که ورود این نوع آموزش‌ها به مدارس سبب کاهش حضور در مدرسه، تعامل با دیگران و عدم رشد موثر مهارت‌های اجتماعی کودکان می‌گردد؛ اما باوجوداین در سال‌های اخیر با شیوع بیماری کووید 19 و به‌واسطه شکل‌گیری آموزش‌های مجازی، بسیاری از کودکانی که در سن تحصیل بودند و به دلیل پاندمی امکان حضور در مدارس را نداشتند؛ با استفاده از ابزارهای فناورانه در بستر فضای مجازی به تحصیل پرداختند. باوجوداینکه در ابتدا به دلیل کمبود امکانات زیرساختی و نداشتن تجارب عوامل اجرایی و آموزشی به‌خصوص معلمان در استفاده از آموزش‌های مجازی؛ مشکلات و چالش‌های فراوانی نمود پیدا کرد اما با گذشت زمان و با تلاش‌های مستمر، بهبود نسبی در امکانات زیرساختی حاصل شد؛ اما مطابق تجربیات و تحقیقات صورت گرفته (عزیزی و حسینی نژاد، 1400؛ محمدی و همکاران، 1399؛ شفیعی و صفری، 1399؛ حاجی، محمدی مهر و محمدی آذر، 1399؛ میرزایی و بسامی، 1399) معلمان همچنان با چالش‌های مختلفی در آموزش‌های مجازی مواجه‌اند. به‌زعم ریمر (2020) یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیشروی معلمان عدم توانایی آن‌ها در بهره‌گیری از روش‌های خلاقانه برای جلب‌توجه و تمرکز و افزایش یادگیری در دانش‌آموزان در بستر آموزش مجازی است. آموزش مجازی علاوه بر استفاده از ابزارهای آموزشی فناورانه (سراجی، 1399)، مستلزم استفاده از عناصری نظیر ارتباط متقابل (یادگیری تعاملی)، خلاقیت و ارائه بازخورد است. علی‌رغم آنچه در ادبیات آموزش مجازی و استلزامات اثربخشی این نوع آموزش ذکر شده است؛ در عمل آنچه در این نوع شیوه آموزشی در حال انجام است، عاری از تکنیک‌های خلاقانه تدریس و توجه به عناصر مهم اثربخشی آموزش مجازی به‌ویژه در ارتباط با دانش‌آموزان دوره اول ابتدایی است (). با اذعان به این مهم که در این دوره سنی دانش‌آموزان دارای تفکر عینی هستند (پیاژه،1985 به نقل از سیف، 1395) و آموزش‌های مناسب برای آنان مبتنی بر خلاقیت، بازی، مهارت‌محوری از طریق دست‌ورزی، انجام فعالیت و مشارکت در فرایند یادگیری است (قاسم‌زاده و دیگران، 1391)؛ لذا ضرورت به‌کارگیری روش‌های خلاق تدریس در راستای ایجاد یک محیط یادگیری غنی در بستر فضای مجازی برای آموزش بهینه و مطلوب به این دانش‌آموزان ضروری به نظر می‌رسد؛ بنابراین، پژوهش حاضر در پی آن است تا به بررسی تجارب معلمان دوره اول ابتدایی در خصوص چالش‌ها و مشکلات استفاده آنان از به‌کارگیری شیوه‌های تدریس به‌خصوص شیوه‌های خلاقانه در بستر آموزش مجازی بپردازد.