بررسی رابطه اضطراب مرگ و فرسودگی تحصیلی دانشجویان رشته علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد در دوران آموزش مجازی

در شرایطی که رشد سریع سیستم‌های چندرسانه‌ای و تکنولوژی‌های وابسته به شبکه، آموزش مبتنی بر اینترنت را گسترش داده بود، ظهور ناگهانی ویروس کووید 19 و همه‌گیری آن در اواخر سال 1398 روند حرکت آموزش را از شکل سنتی خود به سمت الکترونیکی شدن سرعت بخشید. آمار اتحادیه بین‌المللی دانشگاه‌ها نشان می‌دهد، از زمان شیوع جهانی ویروس کرونا 67 درصد دانشگاه‌های جهان از آموزش الکترونیکی استفاده کرده‌اند. آموزش مجازی یکی از مهم‌ترین کاربردهای فناوری اطلاعات است که اولین بار توسط کراس مطرح شد و به‌عنوان استفاده از فناوری اطلاعات برای یادگیری تلقی می‌شود و مجموعه وسیعی از فرایندها و اعمال همچون آموزش مبتنی بر وب و کلاس‌های مجازی را در برمی‌گیرد.این وضعیت بحرانی (شرایط همه‌گیری کرونا و تعطیلی دانشگاه‌ها) نگرانی‌های بسیاری از قبیل فرسوده‌شدن دانشجویان را به همراه داشته است. فرسودگی تحصیلی در میان دانشجویان، اشاره به احساس خستگی به خاطر تقاضاها و الزامات تحصیلی (خستگی )، داشتن یک حس بدبینانه و بدون علاقه به تکالیف درسی فرد (بی‌علاقگی ) و احساس شایسته نبودن به‌عنوان یک دانشجو (کارآمدی پایین ) دارد (شائوفلی و همکاران ، 2002،2007). با نظر به تعریف فوق درمی‌یابیم که فرسودگی تحصیلی با سه مولفه‌ی: خستگی تحصیلی، بی‌علاقگی تحصیلی و کارآمدی پایین تحصیلی همراه است. در این میان عوامل زیادی بر افزایش فرسودگی تحصیلی دانشجویان و دانش‌آموزان اثر می‌گذارند. از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به اضطراب مرگ اشاره نمود. موضوع مرگ و توجه به آن در قالب اضطراب مرگ و فناپذیری ما در هرلحظه، امنیت فکری انسان را تهدید می‌کند که به‌عنوان مسئله‌ای اساسی در دیدگاه هستی شناسانه‌ و وجودی انسان‌ها، موردتوجه بالی نگران قرار گرفته است (کسل و دوبی ، 2018).در یک تعریف ساده اضطراب مرگ به حالتی گفته می‌شود که فرد احساس اضطراب، نگرانی یا ترس مربوط به مرگ یا مردن را تجربه می‌کند (هولترهوف و چانگ ، 2017)؛ بنابراین، آگاهی از فناپذیری و ترس از مرگ به‌عنوان بخشی از وضعیت انسان در طول تاریخ ثبت‌شده و جای تعجب نیست که اضطراب مرگ پدیده‌ای شایع میان مردم است (آبتیا، جال و روتلگ ، 2014)؛ به‌طوری‌که تحقیقات شیوع آن را تا 16% در میان مردم عادی گزارش کرده‌اند (بیرگیت، تک، رزمالن و ووشار، 2018)انصاریان (1392) در پژوهشی نشان داد بین کیفیت زندگی و فرسودگی تحصیلی دانشجویان رابطه معکوس و معنادار وجود داشته و رابطه خستگی هیجانی با سلامت روان رابطه معکوس و معنادار وجود داشت، رابطه بدبینی با سلامت محیط رابطه معکوس و معنادار وجود داشت و بین فقدان احساس موفقیت با روابط اجتماعی هیچ‌گونه رابطه‌ای وجود ندارد. فروشانی و عسکری (1397) در پژوهشی دریافتند که بین اضطراب و فرسودگی تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود دارد و اضطراب و هوش هیجانی در عملکرد تحصیلی و فرسودگی تحصیلی نقش بسزایی دارد. همچنین رضایی و صفری (1396) نیز دریافتند بین اضطراب و فرسودگی تحصیلی رابطه معنی‌داری وجود دارد. همان‌طور که مشاهده شد، تاکنون پژوهش‌های زیادی در حوزه فرسودگی تحصیلی انجام‌شده است که نشان از اهمیت این متغیر در جریان آموزش و یادگیری دارد. به نظر می‌رسد در شرایط پیش‌آمده (شیوع ویروس کووید 19)، کیفیت زندگی و سلامت روانی دانشجویان بیش‌ازپیش در معرض تهدید و خطر قرار گرفته است. دوری از محیط دانشگاه و انتقال آموزش به فضای مجازی تعاملات دانشجویان با یکدیگر و اساتید را با مشکلات جدی روبرو ساخته و پویایی و نشاط دانشجویان را سلب نموده است.از سویی دیگر شنیدن اخبار روزانه که از تاخت‌وتاز این ویروس مرگبار حکایت می‌کند، آرامش روحی و روانی دانشجویان را تحت تاثیر قرار داده و مانع از تمرکز لازم بر دروس و تکالیف دانشگاهی شده است.با توجه به اهمیت موضوع و بر اساس الهام از مبانی نظری و تجربی فوق، این پژوهش درصدد پاسخگویی به این سوال است که آیا بین اضطراب مرگ و فرسودگی تحصیلی دانشجویان رشته علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد، ارتباط معنا‌داری وجود دارد؟