بررسی وضعیت واحد درسی کارورزی دانشگاه فرهنگیان در پاندمی کرونا ازنظر استادان راهنمای کارورزی

تربیت‌معلم سنگ بنای آموزش‌وپرورش و مجموعه‌ای از آموزش مهارت‌های تدریس، مهارت‌های پداگوژی و مهارت‌های حرفه‌ای است (سینگ ،2021). اهمیت تربیت حرفه‌ای چنان است که یکی از پیش‌نیازها برای رشد اقتصادی کشورها در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم شمرده شده است. تربیت حرفه‌ای کارآمد یکی از بنیادی‌ترین راه‌های تحقق برخی اهداف هر نظام آموزشی است و داشتن فلسفه روشن و چارچوب نظری معین برای تربیت حرفه‌ای، یکی از نخستین اقدامات بنیادی در تحقق هدف تربیت حرفه‌ای کارآمد است (غفاری و همکاران، 1397). دانشگاه فرهنگیان از سال 1390، طبق سند تحول بنیادین متولی اصلی تربیت‌معلم معرفی شده است. در برنامه‌های درسی بازنگری شده دانشگاه فرهنگیان علاوه بر دروس عمومی و اختصاصی و تربیتی، چهار ترم کارورزی برای دانشجو معلمان در همه رشته‌ها تعریف شده است. برای دانشجویان معلمی، کارورزی فعالیتی در راستای کسب تجربه دست‌اول از برخورد با دانش‌آموزان در موقعیت کلاس و مدرسه است. برنامه آموزش عملی و حرفه‌ای معلمی و کارورزی صرفاً محدود به یادگیری تدریس کلاسی نیست، بلکه فعالیتی در راستای آماده کردن کارورز برای رویارویی با انواع موقعیت‌ها در سیستم واقعی کلاس و مدرسه است (پریتی و تایاگی ،2019). بر این اساس برنامه کارورزی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان دارای رویکرد تربیت‌معلم فکور و دارای تفکر تاملی در مواجهه با موقعیت‌های پیچیده و به‌شدت متنوع تدریس است (ملکی و همکاران، 1399). امروزه توانایی تفکر تاملی یکی از ویژگی‌های معلمان اثربخش است. معلمان فکور دارای سطح بالایی از مهارت‌های فکری و حل مسئله هستند که برای رشد دانش‌آموزان در فرآیند یاددهی- یادگیری ضروری است. دیویی (1916) به نقل از وید و یابروت (1966) برای اولین بار مفهوم معلم فکور یا تاملی را مطرح کرد. پس از دیویی، شون (1987) تفکر تاملی را به‌عنوان یک موضوع مهم در تربیت‌معلم همراه با دو مفهوم جدید شامل تامل در عمل و تامل بر عمل مطرح کرد که اولی بیانگر 'تفکر کردن و انجام عمل' است و دومی بیانگر این است که ' معلم بازنگری داشته و به تجزیه‌وتحلیل عملی که انجام داده می‌پردازد. از سوی دیگر، جهانی‌شدن ارتباطات، تقویت مجازی ارتباط فرهنگی، تاثیر تجارب عملی بر کیفیت عملکرد، ضرورت‌های علمی و لزوم تقویت بنیه مهارت‌های حرفه‌ای معلمان جدید در ابعاد محلی و ملی از عمده‌ترین الزامات توجه به ایجاد یک نظام هدفمند در مقوله تربیت‌معلمان جدید در دنیای مدرن است (میتری ، 2001، 14).کیفیت برنامه کارورزی تربیت‌معلم بر یادگیری دانش‌آموزان موثر است. بین برنامه کارورزی در دانشگاه و مدیریت کلاس درس معلم رابطه مستقیم وجود دارد (جونز ، 2006). نظر به اهمیت واحد درسی کارورزی در تربیت حرفه‌ای دانشجو معلمان، پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام شده است. برخی از این پژوهش‌ها به شرح زیر است:جاودانی و همکاران (1397) به بررسی اثربخشی دروس موضوعی تربیتی (pck) در کسب صلاحیت‌های حرفه‌ای نومعلمان دانش‌آموخته دانشگاه فرهنگیان پرداختند. نتایج پژوهش آن‌ها نشان داد که درس کارورزی دارای بیشترین اثربخشی و دروس تحلیل محتوای کتب درسی، کمترین اثربخشی را دارند.موسوی و رفیعی (1395) در پژوهشی با عنوان کارورزی و نقش آن در توسعه شایستگی‌های حرفه‌ای دانشجو معلمان، نشان دادند که هر مرحله از کارورزی بخشی از مهارت‌های موردنیاز دانشجو معلمان را به وجود می‌آورد مانند مهارت‌های آمادگی برای ورود به کلاس درس، مهارت شروع دل‌چسب و رغبت‌انگیز، مهارت در بیان ساده و قابل‌فهم.رفیعی و همکاران (1396) در پژوهش خود نشان دادند که کارورزی به‌عنوان قلب فعالیت‌های دانشگاه فرهنگیان، فرصت‌ها و فعالیت‌های خوب و ویژه‌ای را برای تربیت‌معلمانی فکور، کارآمد، توانمند و پیشرو در آموزش‌وپرورش تدوین نموده و در اختیار قرار داده است.یافته‌های پژوهش زارع صفت و همکاران (1395) در رابطه با ادراکات دانشجو معلمان از مسائل کارورزی نشان داد که کارورزان از یک‌سو با چهار دسته مسائل شامل: مسائل شناختی، مسائل عاطفی، مسائل انگیزشی، مسائل رفتاری و از سوی دیگر با سه نوع مسائل تعاملاتی شامل: تعاملات درون آموزشگاهی، تعاملات با استاد راهنما و تعاملات سازمانی مواجه بوده‌اند.قلب، محور و مدار و ستون فقرات برنامه‌های درسی تربیت‌معلم، برنامه درسی کارورزی است، به همین علت برنامه کارورزی به‌مثابه تاروپود قالی عمل می‌کند و شاه‌کلید برنامه تربیت‌معلم است (موسی پور، 1394). نظر به اهمیت درس کارورزی و اجرای آن در مدارس و دانشگاه فرهنگیان، در این مقاله به بررسی وضعیت واحد درسی کارورزی در دوران همه‌گیری کووید 19 پرداخته شده است. در دوران همه‌گیری کرونا در کشور و تغییر شرایط مدارس و دانشگاه‌ها، فضا و بستر برگزاری کلاس‌ها و درنتیجه حضور مستقیم کارورزان در مدارس و دانشگاه دستخوش تغییرات شدیدی شد. درنتیجه در اجرای برنامه کارورزی، تعداد و محتوای گزارشات کارورزی، طراحی خرده فعالیت یادگیری در کلاس‌های درس، تدریس مستقل و تدریس مشارکتی با رویکرد درس پژوهی، ضوابط و شرایط جدیدی به‌تبع بستر موجود تدارک دیده شد که تجربه کارورزی کارورزان را در این دو سال متفاوت از سال‌های قبل نمود و لذا این پژوهش با هدف بررسی وضعیت واحد درسی کارورزی دانشگاه فرهنگیان در دوران کرونا از نگاه اساتید راهنمای کارورزی در پی پاسخ به سوالات زیر انجام شده است:1- اهداف واحد درسی کارورزیِ دانشگاه فرهنگیان تحت تاثیر شرایط کرونا، چگونه محقق شده است؟2- معیارهای اجرایی در کارورزی مانند میزان زمان صرف شده، تعاملات استاد و دانشجو و دانش‌آموز و عنصر فضا در دوران حضوری و مجازی چگونه است؟3- چالش‌های مهم واحد درسی کارورزیِ دانشگاه فرهنگیان در دوران کرونا کدامند؟