بررسی سواد دیجیتالی به‌عنوان پایه‌ای برای گسترش مدل‌های یادگیری جدید در دوران شیوع ویروس کرونا: یک مطالعه اسنادی

در آغاز قرن بیست و یکم شاهد تغییرات بسیاری در ارتباط با کاربرد فناوری‌های جدید بر زندگی روزمره مردم و جامعه بوده‌ایم. تغییرات ناشی از جنبه‌های فنی، اقتصادی و فرهنگی در آغاز قرن بیست و یکم بسیار سریع بود. این تغییرات عمدتاً جهان توسعه‌یافته را در برمی‌گیرد. بااین‌حال، نفوذ آن‌ها بر جهان درحال‌توسعه تاثیر گذاشت. جوامع در سرتاسر جهان با توجه به در دسترس بودن و سهولت دسترسی به اطلاعات دیجیتال و فناوری‌های ارتباطی به‌طور چشمگیری در حال تغییر بوده‌اند. بر اساس برخی برآوردها، اکنون صدها میلیون رایانه شخصی و سایر دستگاه‌های تلفن همراه به شبکه جهانی متصل هستند. ما شاهد ظهور پدیده جدیدی هستیم، یعنی جامعه آموزش مجازی که بیش از یک میلیارد نفر را شامل می‌شود همچنین تعداد آن‌ها به‌شدت در حال افزایش است (چوشانوف ، 2013).امروزه سواد دیجیتال در موسسات آموزشی بسیار رایج شده است و در بین دانش‌آموزان یک جهش عظیمی در حوزه فناوری‌ها ایجاد کرده است؛ بنابراین، شکاف در دسترس بودن دستگاه‌های دیجیتال باید کاهش یابد و ضروری است که دانش‌آموزان برای گسترش دسترسی به فناور‌ی‌ها به تعامل با محیط خود بپردازند، این امر باعث می‌شود محیط شخصی دانش‌آموزان بسیار تقویت ‌شود و به آن‌ها کمک می‌کند تا با هم متحد شوند. همچنین در طول مطالعه و ایجاد آثار دیجیتالی خود با استفاده از ابزارهای مدرن و مقرون‌به‌صرفه، سواد دیجیتالی را به دست می‌آورند. این امر دانش را به‌منظور تسهیل یادگیری مادام‌العمر در محیط یادگیری دیجیتال گسترش می‌دهد (کاوفانوک، سونگخلا، نیلسوک ، 2019).فناوری‌های به‌روز اطلاعات در حال تبدیل‌شدن به یکی از مهم‌ترین ابزارها هستند. در فضای آموزش مجازی افراد می‌توانند به محیط‌های آموزشی مختلف دسترسی داشته باشند، درس‌های ویدئویی دیجیتالی، لینک‌های چندرسانه‌ای و متون، فهرست‌های وب‌سایت‌ها و آزمایشگاه‌های مجازی را دریافت کنند، همچنین در آموزش مجازی معلمان با دانش‌آموزان تعامل دارند و از فرآیندهای یادگیری آن‌ها حمایت می‌کنند و از طریق انجمن‌ها و چت‌ها، روشنفکران به یکدیگر متصل می‌شوند و دانش‌های آموخته‌شده را به اشتراک می‌گذارند (گاریتو ، 2013).مفاهیمی که بر ضرورت استفاده از فناوری‌ها در عصر دیجیتال تمرکز دارند، سواد رایانه‌ای، سواد دیجیتال و صلاحیت دیجیتال هستند (کرومسویک‌ ، 2008). امروزه سواد دیجیتال برای همه جنبه‌های زندگی بشر به‌ویژه زمینه آموزش ضروری می‌باشد (ساریپودین، سومارتو، جوآندا و همکاران ، 2019). پژوهش‌های انجام‌شده در 40 سال گذشته با اشاره به تاثیر فناوری‌های رایانه‌ای و دیجیتالی بر فرآیندها و دستاوردهای فراگیران در آموزش، تاثیر مثبت آن‌ها را بر جنبه‌های مختلف آموزش تائید می‌کند. سواد دیجیتال معمولاً به‌عنوان ترکیبی از مهارت‌های فنی و رویه‌ای است. به‌عنوان‌مثال، استفاده از یک برنامه کامپیوتری مستلزم استفاده از مهارت‌های رویه‌ای (پردازش فایل‌ها و ویرایش تصاویر بصری) و همچنین مهارت‌های شناختی (توانایی رمزگشایی یا خواندن پیام‌های بصری تعبیه‌شده در رابط‌های گرافیکی کاربر). به همین ترتیب، جست‌وجوی داده‌ها در اینترنت به‌عنوان ترکیبی از مهارت‌های رویه‌ای در نظر گرفته می‌شود. کار با موتورهای جست‌وجو و مهارت‌های شناختی (برآورد داده‌ها، مرتب‌سازی داده‌ها و همچنین تمایز بین داده‌های مرتبط و غیر حیاتی). سواد دیجیتال به‌عنوان یک مهارت بقا در نظر گرفته می‌شود (راهب و همکاران ، 2019). پژوهشگران در سراسر جهان در حال بررسی راه‌های جدیدی برای گسترش سواد رایانه‌ای در بین همه افراد هستند. بسیاری از فرم‌ها فراتر از قالب کلاس درس معمولی هستند، ازجمله انواع روش‌های یادگیری و محیط‌های یادگیری. شایستگی دیجیتالی آموزش به دانش، مهارت‌ها، روابط و رویکردها نسبت به فناوری‌های دیجیتالی، نظریه آموزشی، موضوع، زمینه و روابط بین آن‌ها مربوط می‌شود (فارم ، 2017).پژوهش حاضر ازلحاظ هدف کاربردی است و از روش مطالعه اسنادی استفاده شده است. ازآنجایی‌که مرحله ابتدایی هر مرور روایتی شامل جست‌وجوی کامل و منظم پیشینه موجود و مرتبط است، بدین منظور پایگاه‌های اطلاعاتی گوگل اسکالر ، اریک ، ساینس دایرکت ، مگ‌ایران ، سیویلیکا ، جهاد دانشگاهی ، علم نت و پایگاه اطلاعاتی نور توسط نویسندگان اول و دوم این مقاله و به دلیل پوشش تمامی مطالب غیرتکراری، به‌منظور شناسایی و گردآوری مطالعات مختلف، جست‌وجو شد. در این مطالعه از مرور روایتی استفاده شده است. مرور روایتی یک شکل مرور منابع ساختاردار است که روی یک پرسش متمرکز بوده و سعی در ارائه پاسخ با استفاده از تحلیل همه شواهد معتبر وجود دارد. این نوع مرور با استفاده از جست‌وجوی منابع، استفاده از معیارهای ورود و خروج از پیش تعیین‌شده، ارزیابی نقادانه شواهد، استخراج و تولید داده‌ها از شواهد و تولید یافته از آن‌ها انجام می‌شود (سهرابی، 1392).