شناسایی و رتبه‌بندی عوامل موثر بر کاربست فناوری‌های آموزشی در فرایند تدریس در شرایط بحرانی کووید 19 از دیدگاه معلمان متوسطه اول شهر شادگان به‌منظور ارائه الگوی مناسب

با گسترش بیماری پاندمی کووید 19 در سراسر جهان و ایران، شاهد تغییر عمده‌ای در سیستم آموزش از رویه حضوری دانش‌آموزان در مدارس به سمت مجازی‌سازی محیط آموزش و فرایند یاددهی و یادگیری هستیم. با توجه به آنکه در کشوری نظیر ایران که پیش‌تر از این، زیرساخت‌های توسعه همگانی آموزش مجازی فراهم نبوده، تعطیل شدن مدارس و جبر ناشی از گسترش بیماری پاندمی کووید سبب ایجاد برنامه‌ریزی به‌منظور ایجاد شبکه ملی آموزش مجازی در مقاطع مختلف بودیم که این موضوع با کاستی و کمی‌هایی روبرو بوده است. لذا مجموعه عواملی بر کاربست فناوری‌های آموزشی در فرایند تدریس می‌تواند موثر باشد که لزوم شناسایی آن‌ها در زمینه حصول موفقیت فناوری‌های آموزشی در نظام آموزش‌وپرورش بسیار حائز اهمیت است.گراف و موزا، (2008)، برای شناسایی عوامل موثر بر نحوه تلفیق اثربخش فناوری‌های آموزشی در فرایند تدریس در شرایط بحرانی مدلی را ارائه کرده‌اند که در این مدل بر مبنای تاکید بر نوآورانه بودن برنامه درسی فناورانه عواملی همچون مدرسه (بافت)، معلم (نوآور)، پروژه (نوآوری)، دانش‌آموزان (کاربران)، فناوری و ماهیت آن و پژوهش و سیاست‌گذاری مدنظر قرار گرفته است. چهار عامل اول (مدرسه، معلم، پروژه و دانش‌آموزان) بر ماهیت نوآوری یا تلفیق فناوری‌های آموزشی در فرایند تدریس توجه دارند که با خط‌چین در مدل مشخص شده‌اند و عامل‌های پژوهش و سیاست‌گذاری و فناوری با عوامل بیرون از نظام آموزشی بیشتر در ارتباط هستند (به نقل از سراجی و همکاران، 1393).در شرایط امروز که این ویروس ناشناخته و آفتاب‌پرست گونه هرروز شکل جدیدی از آن بسیاری از جنبه‌های زندگی انسان را مختل ساخته و آموزش دانش‌آموزان با سردرگمی و ماندن بین دوراهی سنتی و از راه دور نگه‌داشته است شناخت عوامل موثر بر کاربست فناوری در امر یادگیری و تدریس به دانش‌آموزان و تجدیدنظر در سیاست‌ها گامی مهم در جهت ارتقاء و بهبود وضعیت موجود خواهد بود. چراکه استفاده از فناوری‌ها برای ارتقاء یادگیری از راه دور فرصت‌هایی را برای فراگیران در جهت کاهش اضطراب و بهبود سلامت روان آن‌ها فراهم می‌کند و با این کار می‌توانیم بر این چالش‌ها غلبه کنیم (کوهان و همکاران، 2020). اگرچه تغییر به‌صورت آنلاین غیرمنتظره، اما معلمان و طراحان برنامه درسی تلاش خود را کردند که این تغییر با سرعت و یکنواخت صورت پذیرد و فیلم‌برداری از سخنرانی‌ها و تدریس یکی از سریع‌ترین راه ممکن برای انتقال در این شرایط نیز بود که همواره برای برخی دروس با توجه به‌ضرورت تکرار و تمرین آن پس از گذشت دو سال تحصیلی از این واقعه هنوز رایج بوده و دانش‌آموزان از این ‌روش بهره می‌گیرند. البته باید از این بحران به‌عنوان فرصت در جهت کسب بینش برای حرکت به آموزان از راه دور و شناخت راه‌های تقویت یادگیری آنلاین تلقی کرد و تا حد ممکن از آن درس گرفت (ارتیز، 2020). البته اگر بخواهیم در آینده به‌عنوان یک جامعه‌ی هوشمند عمل کنیم و به دنبال تجربه‌ی فرصت‌های جدید باشیم (مک مستر و همکاران، 2020).البته هرگز نباید از فناوری به‌عنوان جایگزین تدریس در کلاس و آموزش سنتی استفاده کرد چراکه کاهش آموزش به دلیل تعامل بیش‌ازحد با رایانه، فرصت را برای یادگیری مهارت‌ها و ویژگی‌های مهم انسانی را محدود می‌کند و ما موجودی هستیم که هویت فرهنگی ما به تعامل با یکدیگر در دنیای واقعی بستگی دارد؛ و بهتر است از فناوری به‌عنوان مکمل در آموزش استفاده گردد و جایگزینی کامل با آموزش سنتی منع مصرف دارد (برون، 2020).اصحابی (1399) ضرورت کاربست فناوری آموزشی در نظام‌های تعلیم و تربیت را بررسی کردند. امروزه برای شفاف کردن امر آموزش، متنوع کردن وسایل فرآیند تدریس و روشن کردن مطالب درسی، استفاده از وسایل کمک‌آموزشی توسط معلمان امری اجتناب‌ناپذیر است. دانش‌آموزان با استفاده از وسایل کمک‌آموزشی به فرآیند یادگیری و تدریس عینیت می‌بخشند و به‌آسانی به در جریان تدریس به فراگیری آموخته‌های جدید می‌پردازند. همچنین، وینتر و همکاران (2021) در تحقیقی تحت عنوان استفاده معلمان از فناوری و تاثیر کووید-19 عنوان کرد که بیماری همه‌گیر کووید-19 و در پی آن تعطیلی مدارس، معلمان را مجبور کرد که به تدریس آنلاین روی بیاورند اما موفقیت در این نوع آموزش از آن مربیانی خواهد شد که شایستگی‌های آموزش آنلاین را داشته باشند و یافته‌ها نیز ادراک معلمان از مهارت‌ها و شایستگی‌ها و تجربیاتی که از چالش‌های پیش رو کسب کردند را در کاربرد فناوری در امر تدریس و آموزش را مهم تلقی کرده است. همچنین انو (2021) در تحقیقی که در زمینه دانش و کاربرد فناوری در تدریس درس فیزیک انجام داد به این نتیجه رسید که کاربرد فناوری در انگیزش و یادگیری دانش‌آموزان موثر بوده و همچنین معلمان برای درک بهتر مفاهیم باید از فناوری در امر تدریس به‌کارگیرند.این یک واقعیت شناخته شده است که کاربست فناوری در امر تدریس اجتناب‌ناپذیر بوده و نه‌تنها در شرایط بحرانی بلکه در تام زمان‌ها موردنیاز خواهد بود اما شرایط امروز که به‌وسیله‌ی این ویروس همواره متغیر به وجود آمده نیاز به فناوری را برجسته ساخته است. طبق مطالعه‌ای که صورت گرفته است عوامل موثر بر کاربست فناوری در این دوران بی‌سابقه شناسایی و اولویت‌بندی شده که نتایج آن نقش موثر در سیاست‌گذاری‌های آینده و تبیین برنامه‌های درسی مبتنی بر فناوری خواهد داشت.