الگوی ارتباطی موثر تدریس: روشی کارآمد جهت افزایش هیجانات مثبت فراگیران در دوران پساکرونا

مدرسان به‌عنوان مجریان برنامۀ آموزشی و تربیت‌کنندگان نیروهای انسانی، از مهم‌ترین ارکان نظام آموزشی می‌باشند. ازاین‌رو شایسته است آنان افزون بر تجارب علمی دارای مهارت برقراری ارتباط موثر با فراگیران نیز باشد؛ زیرا یادگیری در سایۀ ارتباط موثر میان مدرس و فراگیر شکل می‌گیرد (یزدانی و پور عمران، 1396) و نوع ارتباط با مدرس در انگیزۀ فراگیر برای انجام فعالیت‌های تحصیلی بسیار موثر است (اسپیلت و همکاران، 2012). در همین راستا ازجمله عوامل اساسی در برقراری ارتباط موثر، ایجاد هیجانات مثبت در محیط آموزشی است زیرا؛ کلاس یک محیط عاطفی است که در آن هیجانات فرد در اشتیاق به یادگیری و خلاقیت او تاثیر بسزایی دارد (پکران، 2014). با توجه به اهمیت هیجانات در یادگیری، درگیر کردن حواس در آموزش نیز جایگاه مهمی ‌دارد؛ به نظر می‌رسد شناسایی حواس موثر و موردنیاز فراگیران و میزان درگیری آن‌ها در حین تدریس موجب افزایش هیجانات مثبت و همچنین یادگیری بهتر آنان می‌شود (ابراهیمی، 1398). افزون بر درگیری حواس، توجه مدرس به فراگیران نیز در تولید هیجانات مثبت غیرقابل‌انکار است، فراگیرانی که با مدرسان خود رابطه‌ای گرم و صمیمی دارند با داشتن اعتمادبه‌نفس بالا، نگرش مثبت به مدرسه و لذت بردن از پذیرش همسالان خود از انگیزۀ بیشتری برای یادگیری برخوردارند (آندرزیوسکی و دیویس، 2008). در مقابل رابطۀ نامناسب با مدرس منجر به عواملی مانند افت تحصیلی، ترک تحصیل و عدم پذیرش از سوی دوستان می‌شود (هیوز و چن،2011). بر این اساس مدرس به‌منظور توجه به فراگیران می‌تواند از انواع نوازه‌ها در ارتباط خود با آنان بهره ببرد. نوازه‌ها ارتباطات میان فردی قابل‌مشاهده‌ای هستند که نیاز احساسی افراد به دیده شدن را برآورده می‌سازند (برن، 1988). منظور از نوازه در محیط آموزشی، به رسمیت شناختن و توجه کردن به شاگردان است (پیش‌قدم و فرخنده‌فال، 1395) که این امر موجب بروز احساس خوشایند و هیجانات مثبت در آنان می‌شود؛ بنابراین مدرس می‌تواند با افزایش هیجانات مثبت فراگیران از طریق درگیر کردن حواس مختلف و ارائۀ نوازه‌های گوناگون، آنان را در یادگیری بهتر مطالب درسی یاری رساند.این در حالی است که امروزه به دنبال همه‌گیری بیماری کرونا ویروس، کلاس‌های درسی در بستر فضای مجازی برگزار می‌شود. به نظر می‌رسد در آموزش مجازی برخلاف آموزش حضوری که در آن مدرس به کمک ابزارها و شیوه‌های گوناگون مطالب درسی را تبیین کرده و با برقراری ارتباط چهره به چهره از بازخورد و نوازه استفاده می‌کند، فرصت بهره‌گیری از برخی امکانات مانند درگیر کردن حواس حداکثری فراگیران و ارائۀ نوازه‌های غیرکلامی به آنان وجود ندارد. همچنین ممکن است عواملی مانند شخصیت روانی و فردی فراگیران و احساس نگرانی از بازخورد غیرمنتظرۀ معلم یا هم‌کلاسی‌ها مانع پرسش سوالات از معلم شود که درنهایت این مشکلات موجب کاهش هیجانات مثبت و افزایش هیجانات منفی مانند نگرانی و اضطراب روحی و روانی در فراگیران و به‌تبع آن نداشتن انگیزه و اشتیاق زیاد برای حضور فعال در کلاس می‌شود (صادقی، 1399).ازاین‌رو شایسته است مدرسان در دوران پساکرونا توجه بیشتری به افزایش هیجانات مثبت فراگیران داشته باشند. به همین منظور به نظر می‌رسد الگوی ارتباطی موثر تدریس (پیش‌قدم و ابراهیمی،1399) روش کارآمدی برای تدریس دوران پساکرونا باشد. این الگو با توجه به آموزش هَیَجامَدمحور (آموزش مبتنی بر حس و هیجان) طراحی شده است. هَیَجامَد با تلفیق دو واژۀ هیجان و بسامد به هیجانات حاصل‌شده از طریق حواس مختلف اشاره دارد (پیش‌قدم، طباطبائیان و ناوری، 1392). در الگوی ارتباطی موثر تدریس با در نظر گرفتن میزان درگیری حواس در یادگیری، مدرس به‌عنوان فردی حس‌آگاه و حس‌محرک شناخته می‌شود که قدرت تصمیم‌گیری در مورد میزان و چگونگی درگیری حواس فراگیران را دارد. در این الگو با توجه به نقش مدرس انواع تکنیک‌های حس‌آگاهی و حس‌محرکی در چهار زیرمجموعۀ ارتباط‌مرکز، حواس‌مرکز و پیراارتباط و پیراحواس معرفی شده است (پیش‌قدم و ابراهیمی، 1399).اهمیت توجه به جایگاه هیجانات و حواس در برقراری یک ارتباط موثر میان مدرس و فراگیر و به‌تبع آن تدریس موفق و کم‌توجهی مدرسان نسبت به این امر مهم در آموزش مجازی، نگارندگان را بر آن داشت تا به روش‌های جبران این کم‌توجهی بپردازند و به این سوال پاسخ دهند که الگوی ارتباطی موثر تدریس چگونه در افزایش هیجانات مثبت فراگیران برای یادگیری در دوران پساکرونا تاثیرگذار است؟ هدف از انجام پژوهش حاضر ارائۀ راهکاری موثر به مدرسان به‌منظور داشتن یک تدریس موفق در دوران پساکرونا است.