تجربه زیسته مدیران آموزش الکترونیکی در انتقال به آموزش مجازی با توجه به پاندمی کووید-19

مسئله‏ اساسی پیش روی تمامی سیستم‌های آموزشی عالی سراسر جهان، چگونگی پذیرش نوآوری توسط ذی‏ربطان و ذی‏نفعان کلیدی آموزش عالی یعنی دانشجویان و اعضای هیات علمی است ‏(رضایی راد، 1391؛ سید نقوی، 1386). امروزه در سایه‏ی پاندمی کووید- 19، به دلیل ماهیت پویای محیط‏های آموزشی، مراکز آموزش عالی و دانشگاه‏های متعددی در دنیا به دلیل تغییرات گسترده در محیط پیرامون خود، شروع به معرفی و اجرای این نوآوری در برنامه درسی خود کرده‏اند. این تغییر غافل‌گیر کننده در نظام‏های آموزش عالی، موسسات آموزشی و رهبران دانشگاهی را مجبور خواهد ساخت تا در مورد نقش خود در آموزش تجدیدنظر نمایند؛ زیرا دانشجویان به‌طور فزاینده‏ای خواستار برنامه‏های یادگیری منعطف و پویایی هستند که آن‌ها را به شیوه‏ای جذاب درگیر نماید ‏‏(جانسون ، 2015)؛ بنابراین، گنجاندن برنامه درسی مجازی در محیط‏های یادگیری ترکیبی یا کاملاً برخط، تغییرات فراوانی را در طراحی و ساختار این برنامه‏ها خواهد داشت. همچنین، این تغییرات چالش‏هایی را برای دانشجویان، مدرسان و مدیران به همراه خواهد داشت ‏‏(فینکل و مستر ، 2014).بررسی پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه، ازجمله، گزارش دانشگاه بین‌المللی جیندال هند ‏(2020) تحت عنوان 'تاثیر کووید- 19 بر آموزش عالی: چالش‌ها و فرصت‏ها'، سه روند کلان را برای آموزش عالی پیش‌بینی کرده است که عبارت‏اند از: 1) اثرات اقتصاد در حال کاهش جهانی بر درآمد دانشگاه‌ها. 2) پدیدار شدن شیوه‌های جدید در فرایند یاددهی- یادگیری مانند آموزش چند رشته‌ای و آموزش ترکیبی. 3) فراخوانی برای همکاری بیشتر جهان‌بین دانشجویان، دانشگاه‌ها و صنعت. به‌علاوه، ذاکر صالحی ‏(1399) در مطالعه‏ای آینده‏پژوهشی به بررسی تاثیرات کووید- 19 بر آموزش عالی ایران پرداخت. نتایج پژوهش او سه روند کلان را که بیشترین احتمال وقوع را داشتند شناسایی کرد. این سناریوهای مرجح شامل موارد ذیل بودند: 1) تقویت یادگیری الکترونیکی 2) تغییر در سبک زندگی دانشگاهی و 3) توجه بیشتر به مقوله پایداری بود.در نخستین گام برای مواجهۀ موثر با چالش‌های سیاره‏ای از هر سنخ، ازجمله بیماری پاندمی ناشی از ویروس کووید-19، نهاد علم که آموزش عالی نماینده‏ی برجسته و تمام‌عیار آن است، نقش اصلی و اساسی را بر عهده دارد. این نقش عبارت است از شناسایی علل و عوامل ایجادکننده‌ی چالش موردنظر و شناساندن آن به شیوه‏ای موثر به سایر ذی‏نفعان اعم از شهروندان عادی و تصمیم‏گیران و سیاست‏گذاران است. هم‏اکنون مسئله پیش روی نظام‏های آموزش عالی این است که تحول ایجادشده، مفهوم آموزش حضوری را تغییر داده و دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی باید به‌طور فزاینده‏ای خود را با این پدیده سازگار نمایند. در کشور ایران، تعدادی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی تجربه ارائه دروس به‌صورت مجازی را داشته‏اند اما با آغاز پاندمی کووید- 19، تمام موسسات آموزش عالی کشور مجبور به ارائه دروس به‌صورت مجازی شدند و در مدت‌زمان کوتاهی به استقبال این پدیده رفتند. استقبال همگانی که در نبود ویروس کووید- 19 ممکن بود برای دهه‏هایی طول بکشد؛ اما سوالی که این پژوهش درصدد تبیین و پاسخگویی به آن است، این است که مدیران آموزش الکترونیک دانشگاه‏های کشور در انتقال ناگهانی و اضطراری به آموزش مجازی با چه مسائل و چالش‏هایی مواجه بوده ‏اند.