شایستگی شبکه‌سازی در دانش‌آموختگان رشته مدیریت آموزشی: ضرورتی در عصر پساکرونا

خط‌مشی‌های تهیه شده توسط سازمانی‌های جهانی مانند سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی و یونسکو بر لزوم آماده‌سازی دانشجویان برای آنچه که جهانِ vuca (ناپایدار، نامشخص، پیچیده و مبهم) نامیده می‌شود، تاکید کرده‌اند. آنان برای مقابله با چنین شرایطی بر شایستگی‌های اجتماعی- عاطفی تاکید کرده‌اند (ال هادر و همکاران، 2020). با ظهور ویروس کووید 19 در آغاز سال 2020 و همه‌گیری آن، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مانند سایر بخش‌های جوامع با چالش‌های جدی روبه‌رو شدند و این اتفاق با برهم‌زدن نظم جهانی، موجب تغییرات اساسی در برنامه‌های آموزشی جهان و ایران شد. به‌زعم ال‌هادر و همکاران (2020)، شیوع کووید 19 به‌عنوان یک مورد vuca محسوب می‌شود و این فرصت را به وجود آورده است تا برنامه‌های درسی آماده‌سازی دانشجو- معلمان در زمینه شایستگی‌های اجتماعی – عاطفی برای مقابله با آسیب‌های شرایط ایجاد شده مورد بازاندیشی قرار بگیرد و نتایج پژوهش آنان نشان داد، معلمان به‌عنوان الگوی دانشجویان در زمینه شایستگی‌های اجتماعی – عاطفی از آمادگی کافی برخوردار نیستند و این را زنگ خطری برای افزایش جهت‌گیری اجتماعی-عاطفی در برنامه درسی معلمان تلقی کرده‌اند. علاوه براین، چالش‌هایی که مراکز آموزشی در مدیریت و پاسخ به همه‌گیری‌ داشتند، این پیام روشن را برای عصر پساکرونا به همراه داشت که افزایش مهارت‌های دانش‌آموختگان و مدیران برای آماده‌سازی آنان برای شرایط اضطراری و پاسخگویی بهتر به بلاهای آینده، بحران‌ها و بلایای ناشناخته مانند، بلایای شیمیایی، تکنولوژیکی و بیولوژیکی که تلفات سنگینی را به همراه دارد، ضرورت دارد دانشگاه‌ها به‌ویژه در آسیا که بیشترین حوادث را در جهان دارد، به‌طورجدی برنامه مدیریت بحران را در برنامه‌ریزی استراتژیک و عملیاتی خود در دستور‌کار قرار دهند (ایزومی و همکاران، 2021). به‌زعم استریلکوفسکی و وانگ (2020)، مساله رهبری در آموزش عالی اهمیت زیادی در مواجهه با این‌گونه چالش‌ها دارد و لازم است واکاوی بیشتری در این زمینه صورت گیرد. پژوهش حاضر به‌عنوان بخشی از یک مطالعه کیفی با رویکرد پدیدارشناسانه است که در آن باتوجه به ماهیت پژوهش برای شناسایی شایستگی‌های مورد انتظار از دانش‌آموختگان کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی در شرایط vuca در عصر کرونا و پساکرونا، ضمن مطالعه منابع معتبر علمی در زمینه مدیریت با مصاحبه نیمه ساخت‌یافته با چهارده نفر از اعضای هیات علمی، دانش‌آموختگان و کارشناسان رشته مدیریت آموزشی که در سازمان‌های آموزشی تجربه مواجهه با شرایط بحران کرونا و فرایند رهبری آموزشی را داشته‌اند، استفاده شده است. اکثر مشارکت‌کنندگان به این موضوع اشاره نموده‌اند که دانش‌آموختگان این رشته که به‌عنوان مدیر آموزشی یا معلم مشغول به کار بوده‌اند، آمادگی لازم برای مواجهه با آسیب‌های بحران همه‌گیری را نداشتند و نتایج پژوهش و تحلیل داده‌ها ما را به «شایستگی شبکه‌سازی» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شایستگی‌های مدیر آموزشی اثربخش و توانمند می‌رساند که در پژوهش‌های انجام شده این شایستگی مورد غفلت واقع شده است. شایستگی شبکه‌سازی و توانایی ایجاد و توسعه شبکه‌های اجتماعی در رهبران آموزشی چه در فضای مجازی و چه در قالب اجتماعات زنده می‌تواند نویدبخش تغییرات اثربخش در حوزه آموزش باشد. در حوزه آموزش این موضوع با پارادایم «درگیر کردن جهان برای تغییر جهان» مرتبط است که توسط فولان و همکارانش (2018) پیشنهاد شده است. درنتیجه می‌توان استدلال کرد که شبکه‌سازی نوعی پاسخ جمعی به مشکلات آموزش در حال و آینده است. به‌زعم آزورین (2019) می‌توان پیش‌بینی کرد که شبکه‌سازی راهی برای بهبود آموزش و یادگیری و توسعه همکاری حرفه‌ای در داخل و خارج از موسسات آموزشی است.