جایگاه عدالت در اقتصاد، مقایسه دیدگاههای شهید مطهری و جان رالزد

در زمینه عدالت اجتماعی، دانشمندان بسیاری قلم زده‌اند؛ اما در این میان در دنیای غرب کمتر کسی به‌سان جان رالز شالوده‌ی عدالت را در تنور اندیشه پخته است. در دنیای اسلام به خصوص در مکتب شیعه نیز شهید مطهری(ره) از چهره‌های برجسته‌ی تفکر دینی است که اندیشه عدالت را در قالب باور دینی تبیین نموده است. در مقاله حاضر ابتدا جایگاه عدالت در سه نظام اقتصادی، اسلام، سوسیالیسم و سرمایه‌داری بررسی شده و سپس میان دو مکتب، اسلام و لیبرالیسم، از منظر دو اندیشمند بزرگ این دو مکتب مقایسه شده است. در مقایسه میان آرای آندو مشاهده شد که با توجه به فطری بودن و فرا دینی بودن مفهوم عدالت، در جهاتی نظریات آندو دانشمند، شباهت دارد؛ اما در پاره ای از موارد اختلاف مبنایی دارد. رالز و شهید مطهری(ره) در چند مورد باهم توافق آرا دارند از قبیل: تقسیم برابر امکانات اولیه برای همه افراد جامعه؛ استحقاق هرکس به اندازه تلاش وکار از امکانات ثانویه؛ باز توزیع امکانات و پرداختهای انتقالی بر اساس نیاز جامعه. در چند مورد نیز آن دو اختلاف دیدگاه دارند که همه آن را به یک مبنا می‌توان ارجاع داد و آن معیار عدالت اجتماعی است. شهید مطهری(ره) مبنای عدالت را از امور حسنیه عقلی می‌داند درحالی که رالز عقیده دارد که عدالت یک قرار داد اجتماعی است و حسن و قبح عقلی ندارد؛ بنا براین هرچیزی که به عنوان قانون و حقوق بشری مورد پذیرش یک جامعه قرار گرفت مبنا و منشا عدالت می تواند باشد.