اختیار ملت‌ها در پیشرفت و پسرفت از نگاه شهید مطهری با تاکید بر آیۀ یازدهم سورۀ رعد

نقش رفتار جوامع در سرنوشت خویش، با موضوع چالش برانگیز جبر و اختیار گره خورده است. باورمندان به اختیار با تاکید بر تاثیر رفتار انسان‌ها بر وضعیت آینده خود، به برخی از آیات قرآن، استناد کرده‌اند. یکی از پربسامدترین آیات مورد استناد، کریمه «اِنَّ اللَّهَ لا یغَیرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یغَیرُوا ما بِاَنْفُسِهِمْ» است. این نوشتار با روش توصیفی- تحلیلی به دو دیدگاه عمده در برداشت از این آیه، برای موضوع نقش‌داشتن جوامع در سرنوشت خود پرداخته است. دیدگاه اول با استناد به سیاق، ضمن نفی عمومیت از این آیه نسبت به تغییر از شرائط نیک به بد و بد به نیک، آن را محدود به تغییر از شرائط مطلوب به نامطلوب کرده است اما شهید مطهری(ره) و برخی دیگر از مفسران با برداشتی فراسیاقی، این آیه را شامل هردو گونه تغییر (نیک به بد و بد به نیک) می‌دانند. این مقاله، با دفاع از دیدگاه دوم، به مستندات این برداشت فراسیاقی پرداخته و ضمن نقد دیدگاه اول (مخالفان تعمیم) شواهد قرآنی و روایی برداشت گسترده از آیه مورد نظر را ارائه داده است