مبانی معرفت شناسی بر اساس دیدگاه شهید مطهری

سوفسطائیان در نیروی ادراک عقل و حواس تشکیک کرده‌اند. از طرفی برخی از مکاتب فکری مسلمان‌ها مانند ظاهرگرایان و حس‌گرایان دینی نیز از استدلال عقلی در کسب معرفت دینی، گریزان هستند. جهت جلوگیری از تک‌روی در کسب معارف اعتقادی به ویژه خداشناسی، مقاله حاضر ارزش ادراک عقل، قلب و حواس را در نگاه شهید مطهری(ره) جستجو می‌کند و سپس جایگاه آن‌ها را در باب خداشناسی تبیین می‌کند. به گفته شهید مطهری(ره)، تفکر تخطئه مطلق شناخت عقل، خودنقیض است، زیرا اگر عقل توان شناخت حقیقت را نداشته باشد حرف سوفسطی‌ها از ریشه بی‌اساس خواهد بود، زیرا اطلاق بی‌ارزش بودن ادراک عقل شامل ‌اندیشه خودشان نیز می‌شود. از منظر شهید مطهری(ره)، عقل انسان قادر بر شناخت حقایق جهان هستی می‌باشد و همچنان قلب و طبیعت منبع شناخت هستند و ابزار شناخت به ترتیب، حواس ظاهری می‌باشند. بنابراین شناخت حقیقت توسط عقل، دل و حواس برای انسان امری ممکن است، به همین جهت است که قرآن کریم، ایمان از روی تدبر و تعقل را مورد تاکید قرار داده است. شهید مطهری(ره) علاوه بر راه عقلی و فلسفی شناخت خدا، راه فطرت و راه دل یعنی راه شهود را نیز مطرح می‌کند و این راه ها را موید و تتمه همدیگر می‌داند. ایشان دیدگاه‌های انحصاری مانند نظریه حس‌گرایان دینی که فقط مطالعه عالم را راه خدا‌شناسی می‌دانند، نیز نقض می‌کند؛ همان طور که تفکر ظاهرگرایان را که مخالف تعقل هستند طرد و رد می‌کند، زیرا اسلام دین عقل و منطق است و به تفکر و تعقل فراخوانده است.