بازخوانی انتقادی دیدگاه استاد مطهّری درباره سازگاری اختیار و ضرورت علّی

مطابق برخی استدلال‎ها و باورهای شهودی، چنین می‏نماید که اختیار نه با صدق ضرورت علّی سر سازش دارد و نه با کذب آن و این یعنی اینکه باید از اختیار دست بشوییم و به لوازم احتمالاً ناخوشایند آن تن دهیم. اندیشمندان مسلمان، در مواجهه با این مسئله، دیدگاه‎های مختلفی اتخاذ کرده‏اند. از بین اندیشمندان مسلمان، فیلسوفان و از بین فیلسوفان، مطهری(ره) جزو کسانی است که اهتمام خاصی به این مسئله نشان داده‏اند. نوشتار حاضر کوشیده است پاسخ این شهید بزرگوار را که به‏نحوی عصاره پاسخ تمام فیلسوفان مسلمان است، با نگاهی انتقادی و در پرتو برخی مباحث فیلسوفان غربی معاصر، به بحث بگیرد. مطهری(ره)، با تکیه بر برخی استدلال‏ها، مدعی است که اختیار تنها با کذب ضرورت علّی ناسازگار است نه با صدق آن. وی بدین ترتیب، از این ذوحدین پاسخ گفته و فضایی برای اختیار می‏گشاید. نوشتار با نگاهی انتقادی به تلاش‎هایی که مطهری(ره) برای اثبات مدعای خود انجام داده، نتیجه گرفته است که دیدگاه وی هم درباره سازگاری اختیار با صدق ضرورت علّی و هم درباره ناسازگاری اختیار با کذب ضرورت علّی با مشکلاتی مواجه است.