حکمرانی فقهی و ادراک عدالت جنسیتی

عدالت جنسیتی در سطح واقعی به معنای «بخشیدن حقوق شایسته به زنان و مردان» است. در این سطح برابری میان زن و مرد اصل نیست و گاهی حق شایسته یک جنس در تمایز با جنس دیگر تعریف می‌گردد. اما برابری در سطح ادراکی عدالت جنسیتی، اصل است و مخالفت با آن نیازمند اقناع افکار عمومی است. حکمرانی فقهی نمی‌تواند نسبت به این امر بی‌تفاوت باشد و نابرابری میان احکام و تکالیف زنان و مردان را بدون توجیه در سیاست‌گذاری‌های خود اعمال کند. مسئله اصلی این مقاله این است که کامل‌ترین رویکرد در عرصه حکمرانی فقهی در مواجهه با مسئله ادراک عدالت جنسیتی کدام است. در این راستا به‌صورت کلی پنج رویکرد قابل‌رهگیری است. در رویکرد نخست، احکام و تکالیف نابرابر مشهور به رسمیت شناخته می‌شوند و بدون ارائه هیچ توجیهی به تعبد در قبال آن‌ها دعوت می‌گردد. در رویکرد دوم، اما نابرابری‌ها با رویکردی عقلی کلامی توجیه می‌گردند. در رویکرد سوم، احکام مذکور در مرحله اجرا تغییر می‌یابند و بدون تغییر در فتوای فقهی، تنها در عرصه حکمرانی از اعمال نابرابری‌ها جلوگیری می‌شود. در رویکرد چهارم، با بازنگری در ادله با همان متد رایج فقهی در پاره‌ای از احکام نابرابر میان زن و مرد بازاندیشی می‌شود و فقیه به برخی از فتاوای برابرانگارانه دست می‌یابد و بالاخره در رویکرد پنجم، با بازاندیشی در روش‌های استنباط، اصول و قواعد دست‌یابی به فتاوای فقهی تغییراتی می‌کنند و پژواک آن‌ها در برخی فتاوای نابرابرانه میان زن و مرد نمایان می‌گردد. این مقاله با روش تحلیلی - انتقادی رویکردهای پنج‌گانه فوق را می‌کاود و بر این باور است که کامل‌ترین رویکرد در این مقام، «رویکرد ترکیبی» است که به‌نحوی از تمام عناصر مذکور بهره می‌برد.

jurisprudential rule and perception of gender justice

gender justice in the real sense means 'giving decent rights to men and women.' at this level, equality between men and women is not the principle, and sometimes the right of one sex to be distinguished from the other is defined. but equality at the perceptual level of gender justice is a principle, and opposing it requires convincing public opinion. jurisprudential rule can’t be indifferent to this and apply inequality between the rules and duties of men and women without justification in its policies. the main issue of this article is what is the most complete approach in the field of jurisprudential governance in dealing with the issue of perception of gender justice. in this regard, in general, five approaches can be learned. in the first approach, the famous unequal rules and duties are recognized and invited to worship without any justification. in the second approach, however, inequalities are justified by a rational-theological approach. in the third approach, the mentioned rulings are changed in the implementation stage and without changing the jurisprudential fatwa, inequalities are prevented only in the field of governance. in the fourth approach, by reviewing the arguments with the same common jurisprudential method, some of the unequal rulings between men and women are reconsidered and the jurist achieves some equal fatwas. finally, in the fifth approach, by rethinking the methods of inference, principles and rules of obtaining fatwas. they make changes and their echoes appear in some unequal fatwas between men and women. this article explores the above five approaches with an analytical-critical method and believes that the most complete approach in this position is the 'combined approach' that somehow benefits from all the above elements.