جایگاه شیعیان و سیاست مذهبی غزنویان در دورة نخست حکومت غزنوی

دوران نخست غزنویان چرخشی است از تسامح و تساهل دینی و فرهنگی دوران سامانیان به سختگیری مذهبی دوران سلطان محمود که امکان تزلزل جایگاه علویان را در خراسان فراهم مینمود. اما آن چه در عمل رخ داد حاکی از مماشات و رعایت از جانب سلطان محمود نسبت به علویان بود. سیاست حکومتی سلطان محمود و هوشمندی تاریخی و پایگاه اجتماعی علویان زمینه ساز چنین تعاملی در دوران تعصب سنیگرای محمودی است. تاریخ بیهقی لحظات سرنوشت سازی از این همکاری را روایت میکند؛ بنابراین ضرورت دارد تا برای حل تضاد بین این روایت از بیهقی با گزارشهای تاریخی مبنی بر شدّت عمل علیه علویان، تصویری جامع از شرایط تاریخی دوران غزنویان را ترسیم کنیم. نتایج حاصل از پژوهش نشان میدهد سیاست کلی سلطان محمود و غزنویان، سیاستی عملگرا، مبتنی بر حفظ و استحکام سلطنت بودهاست. در این راستا غزنویان تلاش داشتند تا با حفظ احترام و جایگاه رهبران علویان خراسان و سرزمینهایی که تحت نفوذ رهبری معنوی آنان است، آرام و مطیع نگاه دارند و از سوی دیگر علویان نیز با هوشمندی تاریخی تلاش کردند تا این جایگاه و موقعیت را در دستگاه غزنوی برای خود نگاه دارند. روایت بیهقی نمونهای بارز از این هوشمندی تاریخی است.