تاریخ بیهقی؛ ادبیات و رویه‌های سیاسی

ابوالفضل بیهقی زادة سدة پنجم در بیهق (سبزوار)، ملقّب به پدر نثر فارسی، همانند ستارگان شب-های کویر در آسمان ادب فارسی، همواره درخشیده و راه نمایانده است. دانش اندوزی، رشد و بالندگی وی در نیشابور، مرکز علم و دانش آن روزگار آغاز شد و پس از آن او راهی غزنین شد. دست زمانه راهی پیش پایش نهاد که ماندگاریش را برای همیشة تاریخ رقم زد. شاگردی در محضر بونصرمشکان و پرداختن به کتابت در دیوان رسالت، مقدمات آفرینشِ شاهکاری بی نظیر و ماندگار در تاریخ ادببات فارسی فراهم ساخت. تاریخ بیهقی همانند کتاب سیاست نامه خواجه نظام‌الملک که عصر سلجوقیان را آینه‌وار در تمامی عرصه‌ها به نمایش گذارده است، قادر است به بسیاری از سوالات پژوهشگران در بارۀ وضعیت فکری-فرهنگی، اقتصادی-اجتماعی و نیز سیاسی- نظامی و امنیتی پاسخ‌هایی مبتنی بر واقعیات ارائه دهد. سوالی که این پژوهش می‌خواهد پاسخ دهد این است که ادبیات و رویه‌های رایج سیاسی در قلمرو فارسی‌زبانان، تا چه اندازه وام‌دار و متاثر از کتاب تاریخ بیهقی است؟ فرضیه و پاسخ مقدماتی به این پرسش، حاکی از تاثیر مداوم و مانای این کتاب بر ادبیات و رویه‌های سیاسی در طول تاریخ بعد از بیهقی است.