تاریخ بیهقی، نمونة اعلای شعرگونة نثر مرسل عالی

سبک تاریخ بیهقی، نمونۀ اعلای «سبک بینابین» یا «مرسلِ عالی» است. یکی از امتیازات تاریخ بیهقی، شعرگونه بودن آن است. بیهقی در تاریخ خود، راهی میانۀ شعر و نثر را برگزیده و از این -جهت، در میان آثار نثر دورة اوّل و بعد از آن، ممتاز و به عنوان نمونة اعلای نثر شعری برشمرده می شود. بیهقی، لطافت کلام ادبی را دریافته و اشتیاق خواننده به آهنگین بودن کلام و تاثیر دو چندان آن را درک کرده است. همین امر، سبب شده تا به کلامش، قدری نمک شعری بدهد تا بتواند هم اثرش را در میان آثار هم عصر و قبل و بعد ازخود، متمایزکند و هم به زیباییِ ادبی آن بیفزاید. در عبارت معروف «... تا آن‌چه نویسم یا از معاینة من است یا از سماع درست از مردی ثقه» که دالِّ بر ممتاز بودن تاریخ بیهقی از نظر مختصة «صداقت و اطلاع» می باشد، در جزء دوم عبارت، کلمات چنان برگزیده شده که با اندکی مسامحه، به یک رکن عروضی تبدیل می گردد. چنین توانایی، بیشتر درمیان آثاری که به نثرهای فنی و مصنوع و به خصوص نثر مسجّع، نگارش شده، دیده می شود. زیرا وفور لغات عربی و آرایه های سجع و جناس، سبب شعرگونه شدن نثر می شوند. بیهقی با میانه روی توام با احتیاط، طوری رفتارکرده که هم شعر بودن کلامش، حفظ شده و هم از آرایه ها و لغات عربی، به حدّ اعتدال بهره برده است.