حسنک وزیر؛ جوانمردی و ناجوانمردی

آن چه برای ابوالفضل بیهقی در نگارش تاریخ اهمیت داشته‌است، روایتگری وقایعی است که غالباً شاهد آن بوده و همه به نوعی با دربار غزنین ارتباط داشته‌اند. بیهقی در مقام خدمتگزار دولت غزنوی از بازگو کردن برخی حقایق اکراه داشته‌است ولی حقیقت‌گویی در مقام یک مورّخ، بر این حس وی غلبه یافته‌است. او که از طبقه دبیران است درباریان را عمده‌ترین مخاطب روزگار خود قرار می‌دهد و اصل اخلاقی وی تکیه بر کم‌آزاری است. از منظر او زندگی زاهدانه حقیقی قابل ستایش است هر چند که خود، زاهدانه نمی‌زیسته‌است. آشکار است که دو اصل خوبی و بدی از ابتدا تا کنون همواره پابه‌پای یکدیگر پیش آمده و بحث‌های بسیاری راجع به آن‌ها شده‌است و فتوّت که همان مرام و مسلک جوانمردان است همواره مورد توجّه گروه‌های بسیاری قرار گرفته‌است. حال آن که جوانمردی به صورت یک اصطلاح، عنوان مسلکی خاص بوده که گرویدن به حلقۀ فتیان مستلزم رعایت برخی اصول و آداب و رسوم مخصوص بوده‌است که با گذشت زمان نشانه‌های ظاهری آن کم‌‌رنگ شده و گرایش به اصول اخلاقی آن‌ها اصل قرارگرفته‌است. از ویژگی‌های فتیان، اخلاق جوانمردی است که نمودهای آن در داستان‌ها و حکایاتی که از ایشان نقل شده است، تجلّی پیدا می‌کند. ماجرای بردارکردن حسنک وزیر نیز از جمله روایت‌هایی است که می‌توان جلوه‌های بارزی از فتوّت و ناجوانمردی انعکاس یافته در رفتار و کردار شخصیّت‌های آن را با استناد به منابع کتابخانه‌ای تحلیل کرد و با نگاهی متفاوت این روایت مشهور تاریخی را مورد نقد و بررسی قرار داد.واژه‌های کلیدی: