بررسی و تحلیل روانشناسی «دروغ» در سه حکایت تاریخ بیهقی

کندوکاوی در متون تاریخی دورۀ غزنویان و مطالعۀ نقادانۀ آن کتابها، این حقیقت را به ما مینمایاند که دستگاه حکومتی آنان فضایی بوده است آکنده از دروغ، تهمت و تحریف. درباریان اعم از خادم و مخدوم، دروغ می گفتهاند. این دروغها در بیشتر موارد موجب بازداشت و حبس رجال مهم مملکتی می شده و در نگاهی کلّیتر نابودی شخص مهم مملکت، یعنی پادشاه را نیز سبب شده است. بیهقی، با نشان دادن گفتار، رفتار و حتی نیت افرادی که در این دوره، نقطۀ عطفی در شکلگیری حوادث تاریخی به شمار میرفتهاند، مفاهیم مختلف دروغ را در تاریخ خویش، نمایان ساخته است. در این پژوهش، این وضع ناسالم، از طریق بررسی سه حکایت فروگیری علی قریب، واقعۀ بوبکر حصیری و پسرش و واقعۀ بر دار کردن حسنک، از منظر روانشناسی دروغ معلوم گردیده است. آن دروغ در این دستگاه سیاسی ، به دلایل مختلفی از جمله رسیدن به قدرت بیشتر، به دست آوردن احترام و تحسین دیگران، تظاهر به انکار هر گونه افکار تنفرآمیز و در مفهومی وسیعتر، بر اساس یک رابطۀ پارازیتی که شکلی از ویرانگری است به وجود آمده و نهایتاً موجب نابودی و آسیب به کل نظام سیاسی غزنویان گشتهاست.