حقوق قضایی در تاریخ بیهقی

نظام حقوقی و داشتن سیستم قضایی، حد فاصل تمدّن و توحّش است. در نبود نظام حقوقی، قانون جنگل بر توده های انسانی حاکم است؛ امّا تشکیل هر گونه زندگی جمعی پایدار مستلزم تعیین حقوق و تکالیف متقابل افراد در هیات اجتماع است. تاریخ بیهقی حاوی گزارشهای فراوانی است که به حقوق عمومی، حقوق خصوصی و حقوق قضایی مرتبط می‌شود. بیهقی در تاریخ فاخر خود در چند مورد فرایند محاکمات قضایی را تقریباً به تفصیل گزارش میکند. ما در این مقاله از باب فتح باب بررسی حقوق قضایی در تاریخ بیهقی، به مطالعۀ موردی دو مورد زیر میپردازیم: الف) داستان افشین و ابودلف؛ ب) داستان بردار کردن حسنک وزیر. بیهقی ضمن گزارش همین دو مورد، اطلاعاتی ویژه از نظامات قضایی به ما میدهد و با به کار گرفتن اصطلاحات ویژه دارالقضا، حدود صلاحیت و سبک کار ماموران قضایی را نیک نشان میدهد.