بررسی ساختار طبقات سه گانۀ اجتماعی در تاریخ بیهقی بر اساس الگوی ایزدان سه کنش ژرژ دو مزیل

ساخت ثابتی را که در طیِّ قرن ها در فرهنگ ملّت های گوناگون به رغم گستردگی جغرافیایی باقی مانده است، می توان در سه کارکرد اجتماعیِ نامتغیّر، یعنی حاکمیّت، جنگ و تولید مورد بررسی و تحلیل قرار داد. کارکردهایی که ژرژ دو مزیل به عنوان اسطوره شناسی ساختارگرا از آن به عنوان «ایزدان سه کنش» نام می برد. معمولاً این تقسیماتِ سه گانۀ اجتماعی بر نظامی دقیق از طبقه بندی ها و تجزیه و تحلیل ها مبتنی است که می توان با روش ساختارگراییِ تطبیقی آن را در بسیاری از جوامع بررسی نمود. در تاریخ بیهقی نیز این ساختار دیده می شود. پادشاه به عنوان قدرتِ فرمانروا که بنابر اعتقاد پیشینیان، ارادۀ او از خداوند سرچشمه می گیرد، در جایگاهِ حاکمیّتِ مطلق است و طبقۀ اوّل اجتماعی در این ساخت را دارد (میترا- وارونا)، بزرگانِ لشکر و فرماندهان که دومین طبقۀ اجتماعی را تشکیل می دهند (ایندرا) و دبیران، پزشکان، پیشه وران و... که سومین طبقۀ اجتماعی به شمار می روند(ناستیه)، همه بخشی از ساختاری متشکّل به شمار می-آیند که کارکرد خاصّ خود را دارند.