ارزش و منزلت تاریخی تاریخ بیهقی

کتاب تاریخ بیهقی هم از جنبۀ تاریخ‌نگاری و هم از جنبۀ ادبی به عنوان یکی از شاهکارهای نثر فارسی مورد توجّه همگان بوده است. در این کتاب، قدرت استنباط بیهقی، شناخت او از جامعۀ عصر خود و تحلیل علل وقایع معرفی منبع روایات و اطلاعات نویسنده در مورد موضوعات مختلف و اظهار نظر دربارة درستی و نادرستی روایات مختلف و غیره به وضوح دیده می شود. بیهقی معتقد است که در عین غور در وقایع و نکته‌سنجی در دقایق تاریخ نباید فراموش کرد که رویدادهای بزرگ و کوچک نیز تطور بطیء روزگار یک ترکیب تاریخی اند. این باور منافاتی ندارد با آن که نگارش تاریخ همراه با نقد موشکافانه و البته علّی و تحلیلی وقایع صورت بگیرد. وی معتقد است مهم ترین نکته در نوشتن تاریخ و به طور کلی هر کار علمی، نداشتن تعصب، نظر و غرض شخصی است. شهامت، تربیت علمی و درک بالای بیهقی سبب شد که وی بدون تعصب و تربد حقایق و تاریخ را با رویکردی علی و تحلیلی با استفاده از قلم ارزشمندش به ثبت برساند. ظرافت و صداقت کلام بیهقی در تاریخ نگاری از مهم ترین ویژگی های این اثر است که در کتب تاریخی دیگر کمتر به آن توجه شده است.