انسجام ساختاری و طرح داستانی تاریخ بیهقی

از معیارهای ارزشمندیِ یک اثرهنری و ادبی، انسجام ساختاری و شکل انداموار آن است. انسجام و طرح اندامواره ای که بر مخاطب و خواننده تاثیر میگذارد و در این میان، کلیّت اثر و نیز اجزا و عناصر، باهم پیوندی تنگاتنگ دارند. در یک متن روایی و داستانی سنّتی که وحدت های سه گانۀ عمل، مکان و زمان وجود دارد، انسجام ساختاری در متن ایجاد میشود که برآمده از انتظار خواننده و مخاطب سنتّی از متن ادبی است. تاریخ بیهقی، متنی است ذاتاً تاریخی. نویسندة آن با هدف و کارکردهای تاریخ نگاری به آفرینش این متن پرداخته است، امّا به رغم این کارکردها، قدرت ابوالفضل بیهقی در نویسندگی و نگاه هنری بیهقی به مفهوم نوشتن و تاریخ نگاری، موجب شده است وی متنی بنگارد دارای پیوستگیِ اجزا و عناصر و طرحی منسجم، به گونهای که گویا هر روایت، دارای پیرنگ و طرح داستانی است و این طرح نظاممند داستانی از یک قسمت اصلی و چندین جزء مرتبط با این مرکزیّت معنایی داستان تشکیل شده است، به سان روایتی که راوی به صورت شفاهی در حال روایتگری است و در نهایتِ این فراز و فرودها، خواننده به سبب وجود این انسجام ساختاری و طرح انداموارة داستانی، گویا خود در صحنهها، رویدادها و کنشها و واکنشها حضور دارد.