جایگاه عباسیان در تاریخ بیهقی

ابوالفضل بیهقی به دو صورت از خلافت عباسیان در کتاب گرانسنگ خود یادکردهاست. نخست از حوادث و وقایعی که در روزگار محمود و مسعود روی داد و ارتباط مستقیم با خلافت بغداد دارد. با توجّه به این که غزنویان از نظر سیاسی وابسته به خلافت بغداد بودند و باید حجت شرعی را برای حکومت بر ولایات از خلفای عباسی میگرفتند، واکاوی و بررسی حوادث تاریخ بیهقی در ارتباط با خلافت عباسی، اهمیّتی دو چندان میباید. پادشاهی محمود و مسعود غزنوی مصادف با خلافت القادر بالله و القائم بالله است؛ پس طبیعی است که بیهقی در صورت نخستین از این دو پادشاه یاد کند. صورت دوم از یادکرد عباسیان در تاریخ بیهقی، آوردن حکایاتی اخلاقی و حکمی با رویکرد تعلیمی از پادشاهان، وزیران و بزرگان خلافت عباسی در خلال حوادث و اتفاقات جاری در حکومت غزنویان است. این حکایات در باب هارون و مامون عباسی ذکر میشود که در بین خلفای عباسی از اهمیّت و شهرت بیشتری برخوردار هستند. با احتمال ماتُریدی بودن بیهقی از نظر فکری و حنفی بودن او از منظر فقهی، نگاه بیهقی به خلافت بغداد نگاهی مثبت و محترمانه است. هر چند وابستگی حکومت غزنویان به عباسیان و عواقب مخالفت با خلافت بغداد نیز در نگاهی بیهقی بیتاثیر نیست.