تبیین ادبّیت تاریخ بیهقی بر مبنای کارکرد هنرسازه‌ها با تکیه بر آرای صورتگرایان روس

فرم به عنوان تنها موضوع پژوهش ادبی از نگاه صورتگرایان روس، هم حاصل همکاری متقابل اجزای متن است، اجزایی که به تعبیر مولف انوارالربیع، خودبه‌خود و بدون تکلّف به متن راه یافته‌ و موجبات انسجام را فراهم ساخته‌اند و هم اصلی‌ترین مولّفۀ متن ادبی و وجه ممیزۀ آن از دیگر متون به شمار می‌رود. بر‌این‌اساس می‌توان تاریخ بیهقی را فارغ از این‌که متنی تاریخی است، اثری ادبی دانست که ویژگی‌های خاصِ برشمرده از سوی صورتگرایان روس را داراست. از جملۀ ارزش‌های این اثر می‌توان به وجه جمال‌شناسیک و ادبیّت آن اشاره کرد که با بهره‌گیری بیهقی از ظرفیت‌های زبان در ساحات مختلف صرفی و نحوی و آگاهی او از قابلیت‌های واژه‌ها در دو محور جانشینی و همنشینی در کنار شناخت او از کارکردهای حذف و تکرار که خود زمینه‌ساز ایجاز و اطناب‌های هنری شده‌اند، شکل گرفته است. تمهیدات زبانی یادشده در این اثر، مصادیق هنرسازه‌هایی هستند که به استناد آرای صورتگرایان روس منجر به ادبیّت متن شده و گستره‌ای از استعاره و کنایه تا تکرار و حذف بلاغی و تغییر هنری ارکان جمله و ترکیبات وصفی مقلوب را شامل می‌شود.