ساخت ها، مفردات و ترکیبات عربی در نثر فارسی بیهقی

از ویژگی های نثر فارسی بیهقی آمیختگی فارسی سَره با زبان عربی است که بر همۀ بیهقی‌پژوهان روشن است. بررسی علمی این پدیده علاوه بر تایید نثری که بعدها در ادبیات سعدی جلوه می-کند، اهمیت دارد و نیز از جهت روش شناسی ادبیات بیهقی دارای اهمیت است. در اثر بیهقی گاه عنوان هایی به صورت جمله هایی عربی وجود دارد، گاه دعاها و جملات معترضۀ عربی و گاه واژگان و مفرداتی عربی؛ امّا یکی از مهم ترین جلوه های عربی در نثر وی وجود ساخت های عربی مانند ساخت موصول و بیان پس از صله، ذکر تاریخ با ساختار عربی، بهره جستن از فعل-هایی با حروف اضافه در عربی مانند واقف گشت بر چیزی که فارسی شدۀ وقف علی است و به کارگیری مفعول مطلق و مانند آن؛ نیز در ترکیب هم گاه ترکیب هایی کامل عربی اند؛ مانند بناء علی هذا و گاه نیز ترکیب عربی- فارسی است مثل در وقت، که همان فی الوقت است یا صوابدید و مانند آن یا ترکیب ها و جملاتی که در عطف و هم‌نشینی با برابر فارسی آن هستند و به گونه ای ترجمه شده اند؛ مانند یکرویه شد و مستقیم، فحول و سترگان، برافتاد و زایل گشت. این کار پژوهشی از نظر تطبیقی با رویکرد تعامل فارسی و عربی در ساختار دارای اهمیت و ضرورت است. باهم آیی الفاظ عربی و فارسی با هم گونه ای نوآوری را در نثر بیهقی فراهم کرده است که می‌تواند به عنوان طرح‌ پژوهشی مورد مطالعه قرار گیرد.