تاریخ بیهقی و نمادهای منزلتی

شاخص‌ترین مبحث در پژوهش‌های جامعه‌شناختی، مقولة «طبقات اجتماعی» است؛ مقوله‌ای که به مثابة مفهومی کلان و اساسی، دارای ابعاد، نمودها و ویژگی‌های گوناگون است. نمادهای منزلتی به‌ویژه با توجّه به دیداری عینی بودن آن‌ها، یکی از نمودگاه‌های برجستة طبقات اجتماعی به‌شمار می‌آیند. تاریخ بیهقی، متنی برجسته، دقیق، نگاشتة دبیری هوشمند با گزارش‌های واقع‌گرایانه – جزئی‌نگرانة مولّف آن، ابوالفضل بیهقی، از این منظر متنی درخور تامّل و بررسی است. پژوهش حاضر بر آن است که با روش توصیفی- تحلیلی، تاریخ بیهقی را از منظر نمادهای منزلتی مورد بررسی و تحلیل قرار داده، چگونگی، گوناگونی و کارکردهای این نهادها را تبیین نماید. نتایج پژوهش حاضر نشان میدهد که نمادهای منزلتی در این اثر در سه دستۀ کلّی جای میگیرند: 1) اشیاء و لباسهای ویژه؛ 2) القاب و عناوین چندگانه؛ 3) شیوههای بیان و لحنهای گوناگون گفتاری که این مورد به دو بخشِ الف) ادبیّات خاصِّ طبقة فرادست و ب) تاکید دیگران بر خاص بودن زبان شاهان، تقسیم میشود. گفتنی است نمادهای منزلتی، افزون بر متمایز ساختن طبقات اجتماعی از یکدیگر، نمایانگر پایگاه و منزلت اجتماعی متفاوت افراد نیز هستند.