نگاهی به گفتمان مشروعیّت در تاریخ بیهقی

اثر گرانسنگ و بی نظیر تاریخ بیهقی، شناسنامه و سند ماندگار عصر غزنوی است که از نظرگاه‏های بسیاری‏ می‏توان بدان نگریست. یکی از این نظرگاه ها، مشروعیّت سازی است که از رهگذر تاریخ نویسی، همواره مسئله ای مهم و مورد توجه بوده است. پرسش این است که آیا بیهقی کتاب خود را تنها برای توصیف وقایع و گزارش رویدادها به نگارش درآورده و یا در پس روایت وقایع، به امری دیگر یعنی مشروعیّت سازی برای غزنویان نیز چشم داشته است؟ و چگونگی مشروعیّت بخشی بیهقی برای پادشاهان و زمامداران زمانه اش مورد بررسی قرار می-گیرد. روش اتخاذ شده در این تحقیق تحلیل گفتمان با رویکرد متن‌محور است. نگارنده بر آن است تا با توجّه به مفاهیمی که مطالعات گفتمانی برای رصد سازوکارهای گفتمانی از جمله غیریت سازی و حاشیه رانی و برجسته سازی به دست می دهد، به واکاوی مشروعیّت‌سازی در تاریخ بیهقی بپردازد. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بیهقی با به کارگیری ایدئولوژی دینی، معرفی پادشاهان غزنوی به عنوان همراهان و یاوران خلفای پیامبر(ص)، یادکردِ به قدرت رسیدن غزنویان ناشی از تقدیر و حکمت خداوند، تلاش برای برتری دادن شاهان غزتوی بر شاهان باستان، برجسته سازی سلاطین غزنوی با استفاده از واژگان مثبت چون «عادل»، «خوبی سیرت»، «عفت و دیانت»، «ناصر دین‌الله»، «اطال‌الله بقاءه» سعی در مشروعیّت بخشیدن به خاندان ترک‌تبار غزنوی دارد.