زن در تاریخ بیهقی و سفرنامۀ ابن بطوطه، نگاهی تطبیقی

در تاریخ بیهقی، به پایین بودن جایگاه زنان اشاره می شود ولی تحسین زنان جنگ آور و شجاع در این کتاب نیز به چشم می خورد؛ مانند مادر حسنک وزیر و مادر عبدالله زبیر. در این کتاب به ازدواج های سیاسی با هدف محکم شدن ارتباطات و ازدواج کودکان به دلیل انتقال ثروت و توطئۀ زنان برای کشتن همسر اشاره شده است. تنها زنی که فعالیت سیاسی داشته عمۀ سلطان مسعود است که زنی مدبّر و کاردان بود. روح بزرگ، پارسایی، علم و فضل، قرآن خوانی و دست‌پخت عالی، از نظر ابوالفضل بیهقی در زنان دارای اهمیت است. نکتۀ جالب در سفرنامۀ ابن بطوطه (8ق.) توجّه او به زنان است. به هر منطقه ای وارد می شد با یکی از زنان آن جا ازدواج می کرد و طلاق می داد. سکوت زنان در برابر بی عدالتی‌ها و حتی اظهار رضایت ایشان، در این اثر مشاهده می‌شود؛ غیر از زندگی خصوصی ابن بطوطه، در این کتاب اطلاعات جامعی از وضعیت اجتماعی زنان در جوامع گوناگون داده شده است: زنان شیراز، زنان مالی، سنگال، چین، مالابار، ترکان و مغولان، روسیه، دمشق، خوارزم، هند، مالدیو. نکتۀ مشترک بین سفرنامه ابن بطوطه و تاریخ بیهقی، صداقت، دقت و ثبت و ضبط و ذکر وقایع و آداب و رسوم است و تفاوت آن، این که ابن‌بطوطه ادیب و نویسنده نیست و در برگشت از سفر، نقل خاطره کرده و ابن جزری آن را با قلمی ساده و روان به زبان عربی نوشته است، امّا تاریخ بیهقی هم از نظر تاریخی، هم از نظر ادبی در قلّۀ ادبیات فارسی قرار دارد و همراه با فلسفۀ تاریخ است.