ترکان و ترکستان به روایت بیهقی

متاسفانه در قرون اخیر چند عنوانِ ترکستان و توران و ماوراءالنهر در هم آمیخته و مرزبندی درست و تاریخی آنها در اذهان و نوشتهها و اظهارات اغلبی از مردم مخدوش شده است. ماوراءالنهر یا ورارود شامل تمام سرزمین و ولایات و شهرهای ورای رود جیحون، اعم از ولایات و شهرهای ایرانی چون بخارا و سمرقند و سغد و چاچ و فرغانه و اسپیجاب بوده هم سرزمین های ترکنشین غیر ایرانی چون اوزگند و بلاساغون و طراز و هفتآب و کاشغر و ختن؛ امّا عنوان ترکستان(که روسها عامدانه و از سر غرض سیاسی آن را به همه ماوراءالنهر وحتی بخشهایی از خراسان که آنها متصرف شدهاند (مثل شهرهای مرو و باورد و میهنه ونسا و... در ترکمنستان کنونی) اطلاق کرده اند، یک دروغ و تزویر تاریخی است. کما این که ابوالفضل بیهقی در کتاب گرانسنگ خود کاملاً نام شهرها و ولایات جزء ایران و حوزة تمدنی آن را با موطن ترکان ، اعم از خلخ و اویغور تفکیک کرده و با دو عنوان ماوراالنهر و ترکستان از آن ها نام برده است. تامّل بر روی همین نامگذاری جغرافیایی نیز معرفی طوایف و گروههایی از ترکان، چون قراخانی آلافراسیاب که همزمان با بیهقی برای اوّلین بار وارد ایران زمین و ورارود شده اند، موضوع اصلی این مقاله یا گفتار خواهد بود.