انعکاس تصویر شبه قاره در تاریخ بیهقی و تاریخ ملّا محمّد غزنوی

همزمان با فتح لاهور توسط سلطان محمود غزنوی و راه یافتن زبان فارسی به شبه قاره، اطلاعاتی در باب تاریخ هند به کتابهای فارسی دورۀ غزنویان وارد شد و لاهور به عنوان قطب فرهنگی، مورد توجه واقع شد. از مهمترین کتاب های تاریخی عصر غزنوی که متاثر از این جریان، اطلاعات شایان ذکری در مورد شبه قاره در آن آمده است میتوان به تاریخ بیهقی و تاریخ ملامحمد غزنوی اشاره کرد که هر دو بازۀ زمانیِ حکومت سلطان محمود و اطلاعات تاریخی آن عصر را در برمیگیرد. برخی از تصاویری که از شبه قاره در این دو اثر دیده میشود گاه در هیچ منبع دیگری نیامدهاست. بیهقی و ملامحمّد غزنوی هر دو از نزدیکان و مقربان سلطان محمود غزنوی هستند و شیوۀ تاریخ نویسی آنان مبتنی بر رعایت اصل صداقت در ثبت رویدادهاست. بیهقی در خلال توصیف لشکرکشیهای سلطان محمود به هند تصاویری از فرهنگ و تمدن شبه قاره، مخصوصاً شهر لاهور را نشان میدهد؛ ملّا محمّد غزنوی نیز در شرح احوال سالار مسعود غازی که از سرداران سپاه غزنوی در یورش به هند بودهاست، در ضمن شرح دلاوریها و فتوحات وی تصاویری از شبه قاره را به نمایش میگذارد، از رهگذار مطالعۀ این دو اثر میتوان به تصویر جامعی از شبه قارۀ هند در آثار فارسی آن دوره دست یافت.