ادراک نور و ضیاء، اثر نور وسایه

بن هیثم (430-354) در راهیابی به معدن حقیقت در مورد ابصار به نظریه ای ترکیبی رسید که از وجوه مختلفی تشکیل می شد و تمایز میان نور بالذات و نور بالعرض (اشیاء منیر و مستنیر) و تمایز میان ادراک بینایی و احساس بینایی را شامل می گشت. وی البته مراتب ادراک را به ادراک به مجرد حس، ادراک به معرفت و ادراک به استدالل تقسیم می کند. با التفات به اینکه نور بالذات تشکیکی است و وجود هم نور است و تشکیک در وجود نیز راه دارد. حال اگر غسق نور پایین تر نسبت به نور باالتر ظلمت تلقی شود در حالی که این ظلمت خودش نور است ، موضوع سایه نیز به میان می آید و در این بین نفس نیز بین نور و ظلمت در انخرام و انسرام است. عارف بزرگ و پدر عرفان نظری اسالمی محی الدین ابن عربی (638-570) دو قرن پس از ابن هیثم با التفات به نور و قواعد آن و اینکه نور در منور دیده می شود و در این حال عارض بر منور است و حق تعالی نور است و هستی مستنیر ، معتقد است ضیاء در هستی شناسی عرفانی اثر نور است یعنی حجاب نیست بلکه سایه است و نور موجب ضیاء می شود و ضیاء نسبت به نور وجه سایه ای پیدا میکند. این مقاله در پی آن است با تالشی در پرداختن به مباحث ادراکی نور و سایه از منظر ابن هیثم و ابن عربی ، امکان تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم ابن هیثم بر ابن عربی را مورد بررسی قرار دهد.