رویکرد شیخ مفید به عدالت و حکمت؛ رابطه،آثار و کارکرد

عدالت و حکمت، از اساسی­ترین صفات فعل خدا می باشد که همواره مورد بحث متکلمان اسلامی بوده­است. شیخ مفید از متکلمان امامیه قرن چهارم و نماینده مکتب کلامی بغداد نیز درآثار خود، مباحثی پیرامون این دو صفت الهی مطرح کرده و در کتاب­های خود، سعی کرده است تا اعتقادات شیعه امامی و در برخی موارد، دیگر فرقه­های کلامی اسلام را بیان نماید و بدین جهت طی سالیان بر تفکر کلامی شیعه و اسلام، تاثیرگذارباشد. ضرورت پرداختن به مساله عدل و حکمت الهی از این جهت است که بسیاری از مباحث کلامی مانند ارسال رسل و انزال کتب بر اساس عدل و حکمت الهی قابل اثبات بوده و بسیاری از باورهای دینی از آثار عدل و حکمت است؛ همچنین شبهات فراوانی با عدل و حکمت ارتباط تنگاتنگی دارند؛ مسائلی چون شرور، سعادت و شقاوت، قضا و قدر، جبر و تفویض و بسیاری موارد دیگر؛ شیخ مفید در مقام ثبوت، خدای سبحان را عادل و حکیم می­داند و قبح و ظلم را از ساحت او دور می­داند؛ زیرا با کمال مطلق الهی سازگار نیست، و خدا علاوه بر عدل با فضل خود با بندگان برخورد می­نماید. ایشان که حسن و قبح عقلی افعال را پذیرفته، عدل را برای خدا لازم می داند و آن را از صفات او می­شمارد؛ در عین حال خدا را حکیم دانسته و افعال عادلانه را مقتضای حکمت او می­شمارد. شیخ مفید در مقام معنا در برخی عبارات عدل و حکمت را با هم و به یک معنا آورده که بیانگر تساوی در کارکرد آنهاست. ایشان عادل حکیم را این­گونه توصیف می­کند: قبیح انجام نمی­دهد و به واجب اخلال نمی­رساند؛ ایشان در مقابله با شبهات پیرامون حکمت و عدالت از اصل عوض و جبران الهی در کنار مصلحت و صلاح، بهره برده و به پاسخ می­پردازد؛ سپس ایشان آثار این دو را در مباحث کلامی و اعتقادی چون نبوت، امامت، قاعده لطف و اصلح جاری می نماید. نظرات شیخ مفید با فیش­برداری کتابخانه­ای از کتاب­ها، مقالات، پایان­نامه­ها، نرم افزارها جمع­آوری و با روش توصیفی- تحلیلی بررسی شده است.