نگاهی تطبیقی به برنامه درسی تعالی­نگر اسلامی با برنامه درسی عملگرایانه

پژوهش حاضر با هدف بررسی تطبیقی عناصر برنامه درسی در مکتب فلسفی پراگماتیسم با اسلام صورت گرفته است. روش پژوهش از نوع تحلیل اسناد و جامعه مورد بررسی، تمام اسناد و متون مرتبط با تربیت در دیدگاه اسلام و پراگماتیسم بود. نتایج پژوهش نشان داد که اهداف تعلیم و تربیت در دیدگاه پراگماتیسم عمدتا چگونه اندیشیدن و سازگاری فرد با محیط است در حالی که اهداف غایی تربیتی در دیدگاه اسلام شامل مانند عبادت، تقوا هدایت و رشد دینی است. عمده­ترین محتوایی که در برنامه­ درسی نظام تربیتی اسلام به آنها توجه می­شود شامل معارف اسلامی، علوم طبیعی، ریاضیات، علوم انسانی، بهداشت و تربیت بدنی است که این محتوا همسو با اهداف میانی و غایی در اسلام هستند. محتوای برنامه درسی در پراگماتیسم شامل حساب، ریاضیات ساده، تاریخ، جغرافیا و علوم تجربی است که عمدتا بر اساس تجربیات عادی زندگی فرد انتخاب می­شود. همچنین روش­های مناسب آموزش در پراگماتیسم عبارتند از: روش حل مسئله، آزمایشی و آموزش از طریق بازی، در حالی که روش­های مناسب تدریس در نظام تربیتی اسلام شامل بحث و مناظره، روش عقلانی، مشاهده و مطالعه طبیعت و تفکر، عبرت­گیری از سرگذشت اقوام و ملل گذشته است. همچنین ارزشیابی در تربیت اسلامی عمدتا منعطف و با توجه به شرایط دانش آموز و معلم تعیین می شود در حالی که در پراگماتیسم ارزشیابی بیشتر بر تغییر رفتارهای قابل مشاهده و قابل اندازه­گیری تاکید می­شود.