سیره‌‌ عدالت اداری‌ امام علی (ع)

نظام اداری از ارکان اصلی یک حکومت و نظام اجتماعی است، اصلاح آن بر اساس عدالت یکی از اهداف بزرگ نظام های اجتماعی است به همین دلیل بررسی و نشان دادن الگویی با مبانی نظری و سیره عملی ضرورتی اجتناب ناپذیرست. نظام حکومتی دولت امام علی؛ توانست ارائه الگوی عادلانه برای نسل های آینده مسلمانان و بلکه بشریت موفق شود.عدل و عدالت از اصول دین و مذهب است که هدف ارسال پیامبران و منجی نهایی بشریت امام مهدی(ع) می باشد. هدف امام ایجاد یک نظام اداری بر مبنای حاکمیت قانون بود. این اصل طول همه اصول و فروع و ارزش های دینی و حاکم بر آن است. مقاله حاضر کوشش نموده است از لابلای سخنان و سیره عملی ایشان اصول و قوانینی را استخراج نماید تا بتوان نظام اداری عادلانه در تراز دولت علوی در این دوران و در همه دوران ها برای مسلمانان و بلکه برای بشریت ایجاد نمود. مهم­ترین اصول و قوانین آن عبارت بود، 1- برنامه­ریزی در کارها و به همین دلیل از زبان پیامبر هشدار می­دهد، پیامبر (ص) فرمود: «اِنّی لا اَخافُ عَلی اُمَّتِیَ الْفَقْرَ وَ لکِنْ اَخافُ عَلَیْهِمْ سوءَ التَّدْبیرِ» بر امّت خویش، نه از فقر، که از برنامه­ریزى نادرست بیم دارم. 2- عزل مسئولان ناشایسته دوره قبل که حاضر به سیاسی­کاری نشد و به طور شفاف عمل کرد. 3- عدم استفاده از کارگزاران دنیاطلب و طمعکار که با اعمال نفوذ و واسطه ها خواهان به قدرت رسیدن بودند. 4- داشتن صلاحیت در احراز مسئولیت­های اجتماعی، ملاک­های‌ گزینش‌ مسوولان‌ و کارمندان‌ دولتی‌ را بیان‌نموده‌ است، از جمله کسانی که اهل تقوی و دانش و مدیر باشند 5- اصل نظارت و ارزش­یابی مسئولان و کارکنان دولت که گاه پنهانی بازرسان راست­گو و وفادار اعزام می نمود. 6- تشویق و تنبیه کارگزاران، قاعده طلایی «پاداش به نیکوکاران، مواخذه بدکاران است» 7- جلوگیری از روابط خویشاوندی در نظام اداری 8- تامین اقتصادی کارکنان دولت، چون از عوامل انحراف است. 9- توجه به روحیات و دلگیری­های کارمندان 10- اصل رسیدگی به­نیازها و مشکلات کارکنان هم چون والدین نسبت به فرزندان، چنین محبتی آنان را به خیرخواهی می­کشاند. 11- اصل انتقادپذیری و پاسخ­ گویی مسئولان دولتی، با چنین رفتاری ضعف­ها و نواقص سیستم و افراد شناخته شده و می­توان بر طرف نمود. بی شک نیاز جامعه جوان ما به چنین الگویی در اولویت قرار دارد و امید است کاربردی شود.