گونه‌شناسی تاثیر احکام شرعی بر امر تربیت از رهگذر مقایسه و نقدِ آرایِ اندیشمندان تربیتی مسلمان

فقه تربیت به عنوان دانشی نوپدید، با پرسش‌های اساسی روبه‌روست که عدم پاسخگویی به این پرسش‌ها، اساس تشکیل و توسعه این دانش را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد. پرسش اساسی این است که مجموعه احکام شرعی به‌عنوان محصول دانش فقه، دارای چه گونه تاثیری در فرآیند تربیت هستند؟ اگر این گونه‌ها شناسایی شوند، راه برای ورود به فقه تربیت باز خواهد شد. اندیشه‌ورزان عرصه تعلیم و تربیت اسلامی در آثار خود به این تاثیرگذاری اشاراتی داشته‌اند؛ اما پراکندگی و عدم تمرکز در بررسی این تاثیرات، موجب فقدان پاسخی درخور و جامع به این پرسش گردیده است. ازاین‌رو، این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی، تاثیرات گوناگون تشریع و امتثال احکام شرعی بر فرایند تربیت را از آثار اندیشمندان تربیتی مسلمان، استخراج و مقایسه کرده و نشان داده است که علاوه بر نقش امتثال حکم شرعی در تربیت، حکم شرعی در مراتب دیگر نیز دارای تاثیرات تربیتی است و جامعیت و تشریع احکام به اندازه طاقت و توان، نزول احکام به زبان مردم و به صورت تدریجی که با بیان فلسفه آنها و تشویق و عتاب همراه است و شرایط اقامه احکام در حاکمیت اسلامی، همگی تاثیرات مختلفی بر تحقق اهداف و تسهیل فرایند تربیت دارد.