مولفه های درون دینی و برون دینی پیشرفت تمدن ها از منظر نهج البلاغه

قانون مرگ و حیات علاوه بر انسان ها، جوامع و دولت ها را نیز در بر می گیرد و هیچ جامعه ای نیست که از شمول این سنت تخلّف ناپذیر بیرون باشد. در این میان عواملی باعث ضعف و انحطاط جوامع می شود و در نقطه مقابل، برخی عوامل و زمینه ها هستند که در حیات اجتماعی یک جامعه نقش آفرین بوده و در رشد و شکوفایی آن تمدن، تاثیری به‌سزا دارند. پرسش اصلی که این پژوهش در صدد پاسخگویی به آن است، این خواهد بود که چه عواملی سبب پیشرفت تمدن ها می شود؟ با توجه به سوال فوق، فرضیه‌ای که به نظر می رسد قابل تایید باشد این است که انحطاط جوامع امری تصادفی نخواهد بود؛ بلکه بر اساس قانون مندی های حاکم بر جامعه و تاریخ است. البته در پیشرفت تمدن ها عوامل بسیاری نقش دارد. اما این تحقیق چشم‌انداز-هایی از سخنان و کلمات امیرمومنان علی (ع) را در مورد مهم ترین عوامل پیشرفت و دوام حکومت ها، در ابعاد درون دینی و برون دینی مورد واکاوی قرار می دهد. روش مورد بررسی در این پژوهش متّکی بر روش نظری یعنی مطالعات کتابخانه‌ای است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مهم ترین عناصر پیشرفت ملت ها در بُعد درون دینی، رجوع به قرآن، پایبندی به اصول و ارزش ها و جهاد در راه خدا می باشد و از مهم ترین عوامل ترقی در بُعد برون دینی، اجرای عدالت اجتماعی، راستی گفتار و درستی عمل و مشاوره و تصمیم گیری در امور خواهد بود؛ عواملی که حاکمان با الگو پذیری از آن می توانند پیشرفت و ترقی حکومت خود را رقم زنند.