نسبت خشونت با شرّ در قرآن

بحث خشونت و شرّ از موضوعات مهمی هستند که همواره در ارتباط با قرآن مورد توجه اندیشمندان، اعمّ از متکلمان و قرآن‌پژوهان بوده‌اند. عموماً شرّ به‌معنای بدی و در مقابل خیر تعریف می‌شود. حال آنکه خشونت را اگر بخواهیم به اضدادش بشناسیم، نمی‌توان به سادگی واژۀ سهل‌الوصولی را برای ضد آن انتخاب کرد تا بتوان مفهوم خشونت را شفاف‌تر شناخت. بنابر آنچه سازمان بهداشت جهانی از مفهوم خشونت ارائه کرده است، این مفهوم بر اعمال زور علیه خود یا دیگران دلالت دارد و دارای انواع مختلفی از قبیل: خشونت جسمی، روانی، جنسی و محرومیت است. اینکه این اقسام را می‌توان در زمرۀ شرّ قرار داد سوال پیچیده‌ای است که پاسخ به آن نیازمند توجه دقیق به این اقسام و تعریف منقحی که از مفهوم «شرّ» ارائه می‌کنیم دارد. شرّ و انواع خشونت در آیات قرآن به شکل صریح و غیرصریح بیان شده‌اند و ارتباط بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند. به‌عنوان نمونه، شکی نیست که «قتل» در زمرۀ خشونت است و «شرّ» نیز به‌حساب می‌آید، امّا وقتی با مفهوم «قصاص» روبه‌رو می‌شویم موضوع پیچیده می‌شود؛ زیرا قصاص مبتنی بر قرآن موجب «حیات» می‌شود و نمی‌توان این قسم را که مسلماً «خشونت» محسوب می‌شود، «شرّ» دانست. بنابراین، فهم نسبت این دو مفهوم در قرآن، هم می‌تواند قلمروی مفهومی شرّ و نسبت آن با مفاهیم مشابه را دقیق‌تر نماید و هم مفاهیم قرآنی با دقت بیش‌تری تبیین خواهند شد. برای این کار ابتدا آیات مرتبط با خشونت و شرّ از قرآن استخراج شدند سپس به تطبیق این آیات و تحلیل آن‌ها پرداخته شد. شواهد قرآنی نشان می‌دهد که خشونت و شرّ دارای نسبت عموم و خصوص مطلق هستند و «خشونت» عمومیت بیش‌تری نسبت به شرّ دارد.