ماهیت شرّ در قرآن کریم بر اساس نظریۀ نیاز بنیادین به ارزش‌مندی

در نظریۀ نیاز بنیادین به ارزش‌مندی، همۀ نیازهای انسان به این نیاز یعنی ارزش‌مندی خویش منتهی می‌‌شود. اگر خیر و شرّ را چیزهایی بدانیم که بر اساس نوع پاسخ پدیده‌‌ها به نیازهای انسان هویت می‌‌گیرند، بر اساس نظریۀ نیاز بنیادین به ارزش‌مندی، خیر و شرّ، چیزهایی دانسته می‌‌شوند که انسان در آن‌‌ها نیاز خویش را به ارزش‌مندی در می‌‌یابد یا نمی‌‌یابد. بنابراین انسان چیزی را شرّ می‌‌بیند که متضمن تحقیر او باشد. از سوی دیگر، تلقی تحقیر و ارزش‌مندی بر اساس نظام ارزش‌‌های انسان شکل می‌‌گیرد و این بر پایۀ شناخت‌‌های انسان استوار است. بنابراین شناخت‌‌های ما تعیین می‌‌کنند که چه چیزی ارزش است و بر اساس آن، چه چیزی را شرّ یا خیر می‌‌دانیم. بلاها و مشکلات، یا داشته‌‌ها و موفقیت‌‌ها در نسبت با این نظام ارزش‌‌ها خیر یا شرّ جلوه می‌‌کنند. این یک موقعیت کاملا ذهنی از خیر و شرّ می‌‌سازد که وضعیت عینیت برونی را تعیین می‌‌کند. اما در عینیت، تنها برخی چیزها واقعاً نیاز انسان را تامین می‌‌کنند و انسان را به آرامش می‌‌رسانند. از اینجا خیر و شرّ یک پایۀ عینی پیدا می‌‌کنند و بر چیزهایی اطلاق می‌‌شوند که واقعاً ارزش انسان را نزد خود او تامین بکنند یا نکنند. شرّ واقعی چیزی است که ارزش انسان را پیش او از بین می‌‌برد حتی اگر به ظاهر چنین نباشد. اما این ارزش واقعی چیست؟ از اینجا به سراغ قرآن می‌‌رویم تا مسیر مطمئن برای تامین ارزش‌مندی و از اینجا ماهیت واقعی شرّ را از دیدگاه قرآن بیابیم. هدف این پژوهش، ترسیم این چهارچوب و پاسخ به چیستی شرّ از دیدگاه قرآن کریم است. بر اساس دیدگاه قرآن، نیاز انسان به ارزش‌مندی که به او اطمینان پایدار می‌‌دهد، در ارتباط با خداوند تامین می‌‌شود و نه در برتری‌‌ها و دارایی‌‌های مادی، پس شرّ چیزی خواهد بود که به این ارتباط خدشه وارد می‌‌کند. بررسی آیاتی که به شرّ اشاره دارند، نشان می‌‌دهد که این آیات با این صورتبندی مذکور از خیر و شرّ مطابقت دارند. این پژوهش از تحلیل فلسفی و تطبیق نتایج آن با آیات قرآن کریم بهره می‌‌برد.