شرّ اخلاقی و معنای زندگی در عالم حیوانات

مسئلۀ شرّ در خصوص حیوانات، مسئله‌ای است که شایسته تاملات فلسفی و الهیاتی است. براساس آیۀ 38 سورۀ انعام، حیوانات در جوامعی زیست می‌کنند که می‌توان آن‌ها را «امه» نامید. «امه» واژه‌ای است که بر اجتماعاتی اطلاق می‌شود که افراد آن دریافته‌اند بدون حضور در اجتماع نمی‌توانند اهداف زندگی خود را محقق کنند. اگر معنای زندگی را «هدف ارزشمند» بدانیم، مطابق با محتوای آیۀ فوق، زندگی حیوانات نیز معنادار خواهد بود. بر این اساس، می‌توان در مسئلۀ «معیار شان اخلاقی»، به‌جای معیارهایی همچون «استعداد رنج کشیدن» و «قدرت تعقل»، معناداری زندگی را به‌عنوان معیار در نظر گرفت. بر اساس این معیار، اگر مانع شویم موجودی - انسان یا حیوان- به اهداف ارزشمند زندگی‌اش نایل شود زندگی‌اش را بی‌معنا کرده‌ایم؛ و اگر شرّ را عدم وجود یا عدم کمال تعریف کنیم، ایجاد این بی‌معنایی لاجرم شری اخلاقی خواهد بود. این معیار نشان می‌دهد اگر حیوانات را در شرایطی قرار دهیم که نتوانند به اهداف زندگی‌شان برسند - مانند نگهداری آن‌ها در منازل - نسبت به آن‌ها مرتکب شرّ شده‌ایم؛ هر چند آن‌ها را دور از رنج های متعارفی همچون گرسنگی، بیگاری، پرورش در محیط‌های صنعتی و ... قرار دهیم. این نوشتار، در پی آن است که با استفاده از آموزه‌های قرآنی نشان دهد برخی معیار امروزی در خصوص معیار شان اخلاقی مانند رنج کشیدن، قدرت تعقل و ... ناکارآمد هستند و می‌توان «معناداری زندگی» را به‌عنوان معیاری کارآمدتر در نظر گرفت. این معیار دایرۀ مفهومی و مصداقی شرّ را از جهتی خاص وسعت داده و اجتناب از آن‌ها را به‌عنوان شرّ اخلاقی خواستار می‌شود، لذا این نوشتار یکی از مبادی تصوری یا تصدیقی مسئلۀ شرّ را موضوع خود قرار داده و درصددِ حل وفصل مسئلۀ شرّ نیست.