مسئلۀ شرّ در دعاهای صحیفۀ سجادیه

مسئلۀ شرّ از موضوعات پر چالش در الهیات و فلسفه است که پاسخ‌های متعددی را درپی داشته است و با توجه به ابعادی چون منشا و ماهیت شرور، امتناع انفکاک شرور از عالم و نسبیت و واجد وجوه بودن آن مورد بررسی قرار گرفته است. اما این پاسخ‌ها تنها انسان را به مرتبۀ صبر در برابر مصیبت می‌رساند، و این مرتبه همراه با تکبر پنهانی در نفس خواهد بود. اما انسانی که دیدگاه‌اش نسبت به شرور، او را در هنگام دشواری‌ها به مرتبۀ شکر می‌رساند مقامی شریف‌تر نزد خدا دارد و نفسی پاک از تکبر پنهان و لبریز از لذت در برابر نعمت و تواضع در برابر خالق نعیم خواهد داشت. برای رسیدن به این درجۀ نگاه نسبت به مسئلۀ شرّ، این تحقیق از دعاهای صحیفۀ سجادیه کمک گرفته است؛ تا با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از شروح موجود در صحیفۀ سجادیه، مسئلۀ شرّ را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور، ابتدا گونه‌شناسی شرّ در دعاهای این کتاب مورد توجه قرار گرفته است که علاوه بر توجه بر شروری چون ستم، به مسائلی مثل رذیلت‌های اخلاقی نیز پرداخته است. پژوهش‌گر نیز سعی کرده است در ذیل این موضوع رویکردهای دیگری را هم ارزیابی کند. از یافته‌های این پژوهش به این نتیجه می‌رسیم که امام سجاد (ع) تنها با جلب توجه مخاطب به واقعیت‌های ساده‌ای مانند برخی صفات خداوند، به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم، ابتدا به ایجاد اطمینان در مخاطب برای داشتن احساس امنیت می‌پردازد و سپس با اعتراف به نداری و ناتوانی، از هیجانات منفی مالکیت‌ها و ترس از دست‌دادن‌ها رها می‌شود. همچنین با پناه بردن به خداوند قادر مطلق و درخواست کمک از او در تمام امور بیرونی و حتی حالات درونی چون گرایش‌های خود، علاوه بر اینکه سنگینی بار مسئولیت را از دوش انسان برمی‌دارد، با تقویت رابطۀ عبودیت شیرینی ارتباط با پروردگار را می‌چشاند، تا حدی که شرور و بلاهای ظاهری را تجلی صفت ربوبیت می‌بیند. در این صورت انسان می‌تواند امید بی‌نهایت خود را در پناه تنها قدرت به بالاترین لذات برساند و هر انسانی را می‌توان با جلب توجه به انواع صفات الهی، به درجۀ شعف، لذت و شکر در انواع شرور زندگی‌اش رساند.