مسئلۀ شرّ: مارتین در مقابل فرناندز

در مناظرۀ سال 1997 بین فیل فرناندز، فیلسوف خداباور و مدافعه‌نویس مسیحی، و مایکل مارتین، فیلسوف خداناباور، بر سر وجود خدا مسئلۀ شرّ یکی از محورهای اصلی بحث است. مارتین بر آن است که وجود این مقدار شرّ، اخلاقی و طبیعی، در جهان دلیل خوبی علیه وجود خدا است. به نظر او، خداباوران برای نشان دادن سازگاری شرّ اخلاقی و وجود خدا عمدتاً به ارادۀ آزاد متوسل شده‌اند. با این حال، ارادۀ آزاد مسئله را حل نمی‌کند: زیرا خداباوران (1) به شکلی ناموجه آزادی فراعلّی را پیش‌فرض می‌گیرند؛ (2) نمی‌توانند توضیح دهند که چرا خدا انسان‌ها را بالطبع متمایل به خیر نیافریده است و (3) چرا خدا انسان‌ها را تا این حد آسیب‌پذیر آفریده است؛ (4) چرا قوانین طبیعت به گونه‌ای آفریده نشده‌اند که این آسیب‌پذیری را کمتر کنند؛ (5) چرا عواقب شرور اخلاقی بهتر و تعدیل‌شده‌تر از وضع کنونی نیستند؛ (6) آیا تضمین آزادی اراده به شیوع چنین شرّ گزافی در جهان می‌ارزد؛ و (7) آیا علم پیشین الهی یا عاقبت‌اندیشی خدا نمی‌توانست به شکلی غیرمستقیم مانع از شیوع شرّ اخلاقی در جهان شود. مارتین، همچنین، بر آن است که شرّ طبیعی نیز با وجود خدا ناسازگار است زیرا (1) خدای قادر مطلق می‌توانست جهانی ممکن با قوانینی متفاوت و کمتر شربرانگیز بیافریند و (2) برخلاف تصور خداباوران، شرور طبیعی را دستمایۀ تضمین آزادی اراده یا هشدار به آدمیان در قبال خطاها و غفلت‌های اخلاقی آنان یا دست یافتن به کمال اخلاقی قرار ندهد. در سوی مقابل، فرناندز بر این باور است که وجود شرّ در جهان نه‌تنها دلیلی علیه وجود خدا نیست بلکه می‌تواند دلیلی به سود خداباوری به شمار آید. به نظر او، اولاً، خداناباوران برای وجود شرّ در جهان تبیینی ندارند؛ آنان (1) اگر وجود شرّ را تصدیق کنند، باید آن را به منزلۀ امری در مقابل انحراف از خیر یا فساد آن تعریف کنند در حالی که نمی‌توانند خیر را به صورتی عینی و ریشه‌دار در خیر غایی دریابند و (2) اگر وجود شرّ را اساساً انکار کنند، نشان می‌دهند که جهان‌بینیشان از نظر اخلاقی ورشکسته است. ثانیاً، دیدگاه خداناباورانه دربارۀ شرّ هیچ راه‌حلی برای آن ندارد در حالی که دیدگاه خداباورانه یگانه دیدگاه امیدبخش برای شکست نهایی شرّ و برتری خیر است. در این مقاله، با نظر به این مناظره، به طرح دیدگاه و استدلال‌های این دو فیلسوف برجسته دربارۀ مسئلۀ شرّ می‌پردازیم و نقاط قوت و ضعف ادعاها و استدلال‌هایشان را ارزیابی می‌کنیم.