تئودیسۀ شکایت در آثار کازانتزاکیس با تاکید بر کتاب برادرکشی

رنج بشر و رابطۀ آن با خداوند، مسئله‌ای زنده در رمان‌‌های نویسندگان بزرگ جهان است. آثار نیکوس کازانتزاکیس نیز نه تنها از این قاعده مستثنی نیست، بلکه رنج آدمیان، مضمون ثابت اکثر آثار وی بوده است و در جای‌جای رمان‌هایش به طرح این مبحث از زبان شخصیت‌‌های داستان‌‌هایش پرداخته است. هرچند وی در شاهکارهایش یعنی مسیح باز مصلوب و آخرین وسوسۀ مسیح به‌طور کلی به مبحث شرّ پرداخته، اما به نظر اوج این دغدغه در کتاب برادرکشی باشد؛ جایی که شخصیت اصلی رمان کازانتزاکیس، پدر یاناروس به‌عنوان کشیشی درستکار در جست‌وجوی راهی برای فرار از رنج و شرّ متراکم در این جهان و به‌دنبال جهان موعود است. یاناروس رنج را با تمام وجود احساس می‌‌کند، روستایش توسط ترکان غصب می‌شود، همسرش می‌‌میرد، پسر جوانش به دزدان دریایی می‌‌پیوندد و کشورش درگیرِ جنگی گسترده، برادرکشی و به تبع آن فقر می‌شود. در این میان مردان کلیسا نیز به جنگ دامن می‌‌زنند، به‌جای کمک به مردم فقیر از آن‌‌ها دزدی می‌کنند و خود به عیاشی مشغولند. پدر یاناروس [کازانتزاکیس] در این میانه برخلاف فیلسوفان به‌دنبال ارائۀ راه‌حلی نظری برای مسئلۀ شرّ نیست، بلکه وی راهکاری را جسته است که می‌توان آن را «تئودیسه شکایت و بازخواست» نام نهاد. در این رویکرد فرد مومن شروع به غر زدن می‌‌کند. با خدا در ذهن، درگیر می‌شود و حتی سخنانی کفرآمیز بر زبان آورده، خدا را مورد سوال قرار می‌دهد و او را سرزنش می‌کند، اما در نهایت خدا را محکوم نکرده، تسلیم تقدیر او می‌شود. این رهیافت هرچند از لحاظ نظری مشکلی را حل نمی‌کند، اما به نظر باعث ایجاد آرامش در فرد مومن شده، به او تسکین می‌دهد و رنج و شرّ را برای او قابل تحمل می‌سازد و بیش‌تر کارکردی وجودی و واقعی دارد.