رنج، روایت و معنا

چگونگی روایت یک رخدادی که برای افرادی رنج‌آور بوده ممکن است با نوع روایتی که ارائه می‌شود از دست برود. ماهیت حقیقی رخداد، یعنی فعل غیراخلاقی، در گرو روایتی است که از آن ارائه می‌شود. این چگونگی را می‌توان به این مسئله تحویل داد که واقعیت تاریخی را چگونه باید درک کرد؟ به عبارت دیگر آیا واقعیت یک رخدادی که موجب رنج برای فرد یا جامعه‌ای شده است را می‌توان مطلق فرض کرد (یعنی واقع‌گرایی خام داشت) یا گونه‌ای نسبی‌گرایی ناباورانه را بپذیریم؟ بنابراین فهم گذشتۀ تاریخی یک رخداد معماگونه می‌شود، زیرا رخدادی که واقعیتی داشته اما اکنون واقعیت آن ناپدید شده است. در فهم ماهیت تاریخی دو نگاه وجود دارد: (1) از یک سو افرادی همچون هایدن وایت بر این باورند که روایت‌های تاریخی ضرورتاً کارکردهای زبانی هستند و هیچ ارجاعی بیرون از روایت وجود ندارد. روایت تاریخی زمانی برای وایت صادق است که موثر و کارآمد باشد؛ (2) در مقابل افرادی چون ریکور بر این باورند که روایت می‌تواند به نجات تاریخ رنج کمک کند. مبنای این ادعای ریکور تمایز بین روایت داستانی و روایت تاریخی است. او فلسفۀ اخلاقش را متکی بر روایت می‌کند. فهم زندگی به‌مثابۀ روایت جان‌مایۀ حرف ریکور است. از منظر او دستیابی به حقیقت تاریخی به‌واسطۀ درهم‌تنیدگی تاریخ و داستان ممکن است. این ایده در واقع در نزد ریکور منجر به این امر می‌شود که درهم‌تنیدگی روایت‌هایی که شخص از خود دارد با روایت‌های دیگران نسبتی اخلاقی پیدا می‌کند. به عبارتی روایت شکلی از فهم حقیقت تاریخی را ارائه می‌کند، که نه مطلق است و نه نسبی. این امر در واقع همان فرونسیس ارسطویی است، به عبارتی همسو با هایدن وایت منکر نقش داستان‌گویی در تاریخ نیستیم، بلکه همراه با ریکور کارکرد روایت تاریخی را با روایت داستانی متفاوت می‌دانیم. فهمی ریکور از روایت در واقع امکانی را برای ما فراهم می‌کند که رخداد تاریخی را به‌مثابۀ زندگی‌های واقعی دیگران فهم کنیم. همان‌طور که زندگی واقعی خودمان را دیگران در قالب روایت می‌فهمند.