راه‌حل مسئلۀ شرّ از نظر علامه جلال‌الدین دوانی

پذیرش وجود شرور در عالم و اعتقاد به وجود خداوند چالشی را ایجاد کرده است که الهی‌دانان و فیلسوفان را به تلاشی مستمر در حل این تعارض وادار کرده است. اگر خداوند دارای صفات علم، قدرت و خیرخواهی است شرور در عالم چرا ایجاد شده‌اند؟ پاسخ‌های متعددی به این تعارض داده شده است. علامه جلال‌الدین دوانی در آثار خود با التفات به اقسام شرور به بیان پاسخ مسئلۀ شرّ نپرداخته است، اما در عدم بودن شرّ تصریح دارد. پاسخ او به شرور طبیعی با پاسخ فیلسوفان دیگر تفاوتی ندارد اما او پاسخی متفاوت به شرور اخلاقی می‌دهد. می‌توان پاسخ او نسبت به شرور طبیعی را از رسالۀ «اثبات الواجب الجدیده» به‌دست آورد. او نقص در برخی از ممکنات را به جهت قصور قابلیت آن‌ها می‌داند نه بخل واجب الوجود. طبق مبنای مساوقت خیر با وجود، می‌توان گفت شرّ نیز با عدم مساوق است. از طرفی به جهت اینکه منشا وجود خداوند است و وجود را او افاضه می‌کند و عدم مقتضای فطرت امکانی است، هر خیر و کمالی از فیض فضل خداوند است و هر شرّ و نقصی از طبیعت ممکن. پاسخ او به شرور اخلاقی را از رسالۀ «خلق افعال العباد» می‌توان استنباط کرد. در نظر او ممکنات به جهت اینکه وجود فی‌نفسه ندارند و وجودشان مستفاد از وجود واجب است، در نتیجه نمی‌توان افعال را به انسان نسبت داد. نهایتاً هر انسانی مظهر یکی از اسمای خداوند است یکی مظهر اسم هادی و دیگری مظهر اسم مضّل.