رنج وجودی در آثار سینمایی اینگمار برگمان

از میان فیلم‌سازان دنیا شاید کسی به اندازۀ اینگمار برگمان با بیانی اندیش‌گون و فلسفی به مسئلۀ رنج وجودی انسان نپرداخته است. اینگمار برگمان (1918-2007) کارگردان سوئدی، نه تنها به‌عنوان کارگردانی عالی و منحصربه‌فرد، بلکه به‌عنوان فلسفی‌ترین کارگردان، جایگاه خود را در کانون سینما تثبیت کرده است. تمام مجموعۀ آثار او، به‌طور صریح یا ضمنی، به پرسش‌هایی دربارۀ آزادی انسان، سکوت و غیبت خدا، رنج، شرّ، معنای زندگی و مسئلۀ ایمان می‌پردازد. موضوع اصلی برگمان در فیلم‌هایش تمامی مفاهیمی هستند که انسان‌ها با خود در زیست‌جهان‌شان به‌صورت عمومی و مشترک تجربه می‌کنند. رنج و شرّ شاید پیچیده‌ترین و اساسی‌ترین مفاهیم در نزد برگمان هستد که محور و دغدغۀ اصلی آثارش محسوب می‌شوند. هدف اولیۀ اینگمار برگمان از ساخت فیلم‌ها، خلق کاوشی قابل تامل و عمیقاً فلسفی در تجربۀ انسان در مواجهه با بحران‌های وجودی خویش است. برگمان با استفاده بسیار از کلوزآپ صورت، به تصویر کشیدن صورت‌های سرد و بی‌روح، لانگ‌شات‌های کسل‌کننده، ریتم‌های کُند و تکرار مکرر صحنه‌ها، تصویرهایی به رنگ خاکستری، زمین پوشیده از برف، رنج وجودی انسان را به زیبایی به تصویر می‌کشد. برگمان علاقه‌مند است که مخاطبش را در یک چالش عمیق فلسفی و دینی گرفتار سازد. از طریق شخصیت‌ها و روایت‌ها با طرح پرسش‌های عمیق فلسفی، مخاطب را به رویارویی با باورداشت‌های دینی و تردید در آن‌ها سوق می‌دهد. فیلم‌ها اغلب ابهامات زیادی را با پایان‌های باز و پرسش‌های حل‌ناشده‌ای بر جای می‌گذارند و بیننده را برمی‌انگیزاند تا با مفاهیم در سطح عمیق‌تری درگیر شود. برگمان وجود برهنۀ انسان را با همۀ اضطراب‌های وجودی‌اش به تصویر می‌کشد و او را با خویشتن حقیقی‌اش مواجه می‌سازد. او همواره در فیلم‌هایش به غیبت و سکوت خداوند در برابر رنج‌های انسان اعتراض داشته است. نگارنده بر آن است تا با بررسی سه‌گانۀ سکوت (نور زمستانی، آینه‌های شکسته و مهر هفتم) و نیز فیلم‌های سکوت، توت‌فرنگی‌های وحشی و سونات پاییزی، به بررسی و تحلیل رنج وجودی انسان از دیدگاه اینگمار برگمان بپردازد.