تبیین و بررسی نسبت گناهان به‌عنوان شرور آگاهی با مسئلۀ اختفای الهی

چالش ارتباط بین انسان و خدا همواره مطمح نظر دین‌ورزان و فیلسوفان بوده است. اعتقاد به خدایی حامی و همیشه در صحنه دغدغۀ همیشگی انسان است. به همین منظور در جست‌وجوی خداوند برآمده و اگر بر اساس تصورات و انتظارات ذهنی خویش او را نیابد، محجوب و پنهانش تلقّی نموده و به گونه‌ای او را به محاق می‌برد. در واقع بحث از اختفای الهی از آنجا آغاز می‌شود که ارتباط میان انسان و خدا به‌نحوی سلیم و جامع برقرار نشده و درک درست و کاملی از مفهوم آشکاری و پنهانی خدا حاصل نشده است. چنین فهم نابه‌جایی سبب می‌شود که مسئلۀ شرور، خاصه شرور آگاهی که ما از آن‌ها در این نوشتار به عنوان «گناهان» یاد می‌کنیم، در مقابل مسئلۀ «اختفای خداوند» قرار گیرند. این مقال بر آن است که ضمن ارائۀ گزارش کوتاهی از معنای آشکاری و پنهانی خدا، میزان ارتباط مقولۀ اختفای الهی را با مقولۀ گناهان به‌عنوان شروری که از سوی انسان آگاه سر می‌زند بررسی کند. مسئلۀ این است که آیا گناهان انسان، زمینه و موجبات غیبت الهی را فراهم کرده‌اند؟ یا اختفای خداوند دستمایه‌ای برای گناهان و شرور انسان‌ها می‌شود؟ با دو فرض اساسی (الف) خدا آشکار است و (ب) خدا پنهان است، در صدد پاسخ به این مسئله برآمدیم. با فرض وجه اول، سه حالت را برقرار دانستیم: (1) انسان از شرم حضور خدا مرتکب شرور نمی شود؛ (2) انسان ناآگاهانه و از روی جهالت، مرتکب شرور می‌شود؛ (3) انسان آگاهانه و به‌خاطر مخالفت با خدا به سمت شرور روی می‌آورد. با فرض وجه دوم (اختفای الهی) نیز سه حالت را نتیجه گرفتیم: (2.1) خدا به عمد خود را به دلایلی پنهان می‌سازد و این غیبت و عدم حضور، زمینه یا یکی از عوامل پیدایش شرور از جانب انسان می شود؛ (2.2) گناهان به‌مثابۀ شرور آگاهی انسان، خدا را برایش مخفی و غایب می سازد؛ و (2.3) انسان به‌خاطر حُسن و قُبح عقلی، ندای وجدان و شواهد و حجت های الهی از مسیر خطا و گمراهی دوری می‌جوید و مرتکب شرور نمی‌شود.