واکاوی مسئلۀ شرّ از چشم‌انداز معنای زندگی

مسئلۀ شرّ از دیرباز مهم‌ترین چالش پیش‌روی خداباوری بوده است. وجود شرّ در دو ساختار «مسئلۀ منطقی شر» و «مسئلۀ قرینه‌ای شر» طرح گردیده و متناظر با آن پاسخ‌هایی در همین دو قالب ارائه شده است. در این نوشتار برآنیم در ساختاری دیگر و با رهیافتی وجودی‌نگر به مسئلۀ شرّ بپردازیم، چرا که بخش عمده‌ای از مسئلۀ شرّ ناظر به ماهیت ذهنی شرّ یا رنج است. در نگرش اگزیستانسی، رنج‌ها برساختۀ طرز تلقی ما از واقعیت‌های زندگی هستند. کی‌یرکگور، فیلسوف نامدار اگزیستانس، رنج را لازمۀ وجود انسانی و وجه گریزناپذیر زندگی او می‌شمرد. وی به رغم تفکر رایج فلسفی نه تنها رنج را عامل بازدارنده و آزاردهندۀ انسان محسوب نمی‌کند، بلکه آن را عاملی موثر در جهت تعالی و ترقی فرد انسانی می‌داند. کی‌یرکگور منشا اصلی پیدایش رنج را عدم سنخیت و تجانس بین وجود انسان و دنیا می‌داند و بنابراین به‌جای موجه‌سازی شرور بر اساس علل طبیعی و عوامل ناشناختۀ متافیزیکی، بر کارکرد فوق‌العادۀ رنج در تعلیم‌دهی و تعالی‌بخشی انسان تاکید می‌کند. پژوهش حاضر نیز با ابتنا بر ماهیت ذهنی و انفسیِ رنج، در صدد است به پشتوانۀ معنای زندگی و ظرفیت‌های وجودی انسان، از رنج معنادار سخن گوید، که بر اساس آن مسئلۀ شرّ قابل تبیین و توجیه است. ادعای نویسنده این است: آنچه رنج را نامطلوب و به شرّ مبدل می‌سازد «بی‌معنایی رنج» است. ولی در تفسیری از معنای زندگی که جهان کنونی تنها نشئۀ کوچکی از سیر ابدی آدمی و مقدمه‌ای برای حیات اصیل جاودانۀ او انگاشته می‌شود، مولفۀ رنج در آن معنادار خواهد بود و هر امر معنادار و ضروری دیگر شرّ تلقی نمی‌شود.