نقدی بر روایت داوکینز از «مسئلۀ وجودیِ شرّ نظام‌مند»

از نظر داوکینز انتخاب طبیعی یعنی رقابت برای بقا، حاکم بر طبیعت است. در این سیستم کور و بی‌رحم، ضعفا از بین رفته و بازماندگان هم اغلب به‌صورت دردناک و رنج‌آوری خواهند مرد. این واقعیت، چالش مهمی را برای خداباوری به‌وجود می‌آورد، زیرا شرّ نظام زیستی با وجود خدای قادر مطلق و خیر مطلق ناسازگار است. وی مسئلۀ شرّ را قوی‌ترین برهان علیه خداباوری دانسته و خداباوری را رد و از الحاد حمایت می‌کند. از نظر او خداباوری نمی‌تواند از عهدۀ پاسخ به این مسئله برآید. مسئلۀ شرّ تنها مشکل خداباوران نیست و رونوشتی از آن با عنوان «شرّ نظام‌مند»، برضد خداباوری و همچنین الحاد به‌کار می‌رود. این مسئله علیه الحاد، قوی‌تر است؛ زیرا الحاد در مقایسه با خداباوری با یک معضل اساسی در پاسخ به این رونوشت از مسئلۀ شرّ مواجه می‌شود. «مسئلۀ وجودی شرّ نظام‌مند» با تبیین اینکه نه تنها حوادث خاص و یا نوعی خاص از اتفاقات در جهان، شرّ سنتی هستند، بلکه تمامی نظام زیستی که شالودۀ هستی شرّ تلقی می‌شود؛ چالشی برای خداباوری است. هم داوکینز و هم خداباوران نوعی «خوش‌بینی وجودی» را می‌پذیرند، یعنی جهان را در حالت کلی خوب تلقی می‌کنند که انسان باید برای زیستن در آن شادمان و سپاس‌گزار باشد. با گنجاندن «خوش‌بینی وجودی» در مسئلۀ «شرّ نظام‌مند»، می‌توان «مسئله وجودیِ شرّ نظام‌مند» را که برضد خداباوری و همچنین الحاد به‌کار می‌رود، صورت‌بندی کرد. اگر فرایندهای تکاملی مسبّب درد و رنج برای تعداد زیادی از انسان‌ها و حیوانات باشد، برای داوکینز دفاع از خوش‌بینی وجودی، غیرممکن است؛ زیرا این مسئله بر تعارض بین «شرّ نظام‌مند» و «خوش‌بینیِ وجودی» استوار است. هستی‌شناسی داوکینز محدود به جهان مادی است و به ورای جهان مادی برای حل این مشکل نمی‌تواند متوسل شود. اما خداباوران با توسل به مواردی ورای عالم مادی، مانند خدا و زندگی پس از مرگ، می‌توانند به «مسئلۀ وجودی شرّ نظام‌مند» ‌پاسخ دهند. از این رو «مسئلۀ وجودی شرّ نظام‌مند» چالشی برای الحاد نیز هست و این داروینیسم و انتخاب طبیعی است که باید پاسخ‌گوی وقوع این شرور باشد. همچنین، مسئلۀ شرّ تنها مشکل خداباوران نیست؛ بلکه ملحدان باید به آن پاسخ قانع‌کننده بدهند.